Farklı uygarlıklara ait birçok kadim öğreti, yaşamın ancak zıtlıklar arasındaki denge sayesinde mümkün olabileceğini öğütler. İyi ile kötü, siyah ile beyaz gibi tüm karşıt kavramlar birbirini besler ve var eder. Her koşulda akmaya devam eden hayat da bizi bazen küçük bir kaosun içinde gibi hissettirebilir ama sükûneti var edenin bu kaos olduğunu fark edebilmek gerekir. Hayatın akışını, çevremizde olup bitenleri anlayıp kabul etmemiz önem taşır. Kökenleri Hindistan’dan Çin’e ve Japonya’ya kadar uzanan Zen felsefesi; bazen çok uzağımızda sandığımız sükûneti, dinginliği ve huzuru aslında kendi içimizde sakladığımızı söyler. Her insanın içinde sezgisel bir bilgelik barındırdığını savunur. Bir parçası olduğumuz tabiatla uyum içerisinde yaşayabilmemiz için bu bilgelikten faydalanmamızı önerir. Özünüzdeki bilgeliğe ulaşmak ve onu yaşama geçirmek istiyorsanız anda kalmayı kolaylaştıran ve farkındalığı güçlendiren Zen meditasyonundan yardım alabilirsiniz.
Meditasyonun ne olduğu, nasıl yapıldığı ve faydalarıyla ilgili detaylı bilgi için “Meditasyon Nedir, Meditasyon Çeşitleri Nelerdir?” isimli içeriğimizi de okuyabilirsiniz.
Zen Meditasyonu (Zazen) nedir?
Meditasyon ve Zen arasındaki ilişkiyi anlatabilmek için öncelikle “Zen nedir?” sorusunu cevaplandırabiliriz. Sanskritçede meditasyon anlamına gelen “dhyana” sözcüğü, Çincede “chan” şeklinde kullanılıyor. Zen ise bu sözcüğün Japoncadaki telaffuzu. Zen; herhangi bir yazılı metne ya da dış unsura bağlı olmadan, tamamen kendi doğamızdaki sezgisel bilgelik ve yüksek varoluşla kurduğumuz ilişkinin ismi. İnsanın diğer tüm canlılar gibi ekosistemin bir parçası olduğunu savunan, dünyaca ünlü bir Zen ustası ve barış elçisi olan Thich Nhat Hanh; Zen kavramını şöyle açıklıyor:
“Zen; genel anlamıyla farkında ve odaklı bir zihin, yapmacıklık ve sunilik yerine doğallık ve sadelikten oluşan disiplinli bir hayat, ben odaklılık ve saldırganlık yerine dünyanın ve kendinin iyiliği ile şefkatle meşgul ve kaygılı bir yaşam demek. Kısacası tabiatla sürekli çatışma hâlinde değil, onun doğal düzeniyle uyum içinde yaşamak demek.”
Zen felsefesi, insanın tabiatla arasındaki eşsiz uyumu koruyabilmesi için yapay olan her şeyden uzak durması gerektiğini vurguluyor. Yapay his ve sözcüklerden arınmayı, doğal besinler tüketmeyi, sade yaşam alanları oluşturmayı öğütlüyor. Azalan farkındalık, hayatın otonom bir akış içerisinde sürüp gitmesine sebep olur ve bizi andan kopararak suyun bir dalı sürüklediği gibi bizi amaçsızca sürükler. Doğayla iletişimimizi kaybetmek, zihnimizdeki kaos hâlini güçlendirip yaşam enerjimizdeki dengeyi bozabilir.
Zen felsefesinin temelinde yer alan Zen meditasyonu, kökleri 7. yüzyılda Çin’deki Tang Hanedanlığı’na kadar uzanan kadim bir teknik. “Zazen” kelimesi, Çince “zuo (oturmak)” ve “chan (meditasyon)” sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş. Oturarak uygulanan Zazen tekniği, zihinsel ve sezgisel farkındalığı güçlendirerek Zen felsefesinin öğütlediği öz bilgeliğe ulaşmaya imkân tanıyor. Hiçbir meditasyon tekniği, düşünceleri durdurmak veya zihni susturmak için yapılmıyor. Özellikle Zen meditasyonunda zihindeki düşünce akışını tamamen serbest bırakmak gerekiyor. Uyanık, bilinçli ve farkındalığın aktif olduğu meditatif bir hâldeyken düşüncelerin hiçbir müdahale olmadan öylece akıp geçmesine izin veriliyor.
Zen meditasyonunun amacı; sizi düşüncelerinizden arındırmak değil, tam aksine tüm düşünce ve hislerinizi oldukları gibi görüp onları kabul etmenize yardımcı olmak.
Bireyin özgün doğasının keşfi, Zen meditasyonunda “uyanış” olarak görülüyor ve tekniğin esas amacı da bu uyanışı oluşturuyor.
Zen Meditasyonu Faydaları Nelerdir?
Zen meditasyonu, akıp giden hayat içerisinde farkındalığı arttırmaya yardım ediyor. Düzenli olarak Zen meditasyonu yapmak, kişiye birçok fayda sağlıyor. Bunlar:
- Zen meditasyonu, kendinize dönerek duygu ve düşüncelerinizi gözlemleyebilmenize yardım eder. Bu, aynı zamanda zihninizin ve ruhunuzun doğasını keşfedebilmeniz anlamına da gelir.
- Zazen tekniğiyle hem öz farkındalığınız hem çevrenizde olup bitenleri algılama kabiliyetiniz güçlenebilir. Bu sayede yaşamın size sunduklarını daha iyi görebilir ve kabul edebilirsiniz. Doğayla uyumunuz arttıkça ve etrafınızdaki her şeyle ilişkiniz iyileştikçe, iç huzurunuz da yavaş yavaş artabilir. Kendinize daha fazla güvenebilirsiniz.
- Zazen tekniği, size gevşeyip stresten arınma beklentisinin çok ötesinde bir deneyim sunar. Hayat boyu karşılaşabileceğiniz sorunlara geçici çözümler bulmak yerine odağınızı değiştirebilir, size yepyeni bakış açıları kazandırabilir. Hislerinizin ve düşüncelerinizin farkında olmak, daha doğru kararlar alabilmenize yardım eder.
- Yoğun kaygının ve tekrar eden olumsuz düşüncelerin yol açtığı anksiyete bozukluğu, depresyon gibi sağlık sorunlarında da Zen meditasyonundan faydalanabilirsiniz. Çünkü Zazen, size düşünce ve kaygılarınızı kabul edip onların geçip gitmelerine izin verme yetisi kazandırabilir. İç dünyanızda olanları görmek, anlamak ve her şeyin geçici olduğunu bilmek sizi daha özgür hissettirebilir.
- Zazen tekniğiyle zihninizi yatıştırarak konsantrasyon ve odaklanma becerilerinizi geliştirebilirsiniz.
- Bu meditasyonla düşüncelerinizi serbest bıraktığınızda gün içinde daha sakin hissedebilir ve daha verimli bir uyku düzenine kavuşabilirsiniz. Stres kaynaklı uyku bozukluklarının yol açtığı çeşitli problemleri de yavaş yavaş geride bırakabilirsiniz.
- Zazen’le artan farkındalığınız sayesinde gün içinde karşılaşabileceğiniz beklenmedik durumların ruh hâliniz ve davranışlarınız üzerindeki olumsuz etkisini azaltabilirsiniz. Sorunlara daha sabırlı ve çözüm odaklı yaklaşabilirsiniz.
Zen Meditasyonu Nasıl Yapılır?
Zazen, farkındalık (mindfulness) meditasyonuyla çok yakın olsa da uygulanışında kendine özgü unsurlar barındırıyor. Bir uzmanın yönlendirmeleri olmadan da yapılabilen farkındalık meditasyonunun aksine Zazen tekniğinde “Zen Master” adı verilen bir meditasyon ustası bulunuyor. Geleneksel Zen meditasyonu uygulamaları, “zendo” ismindeki salonlarda gruplar hâlinde uygulanıyor. Ayrıca Zen meditasyonunda oturuş, mudralar ve nefes de oldukça önemli.
- Uygulamaya başlamadan önce ışığı iyi dengelenmiş, sessiz ve sakin bir ortam hazırlayın. Sizi rahat hissettirebilecek kıyafetler seçin.
- Zazen tekniğini uygularken odağınızı bedeninize ve içinde bulunduğunuz ana yönlendirebilmek için oturuşunuzu iyi ayarlamalısınız. Oturarak yapılan tüm meditasyon çeşitlerinde olduğu gibi Zazen’de de yere sabit bir şekilde oturmalı ve rahat hissetmelisiniz. Lotus pozisyonunda oturmak sizin için zorsa yarım lotus pozisyonunu deneyebilirsiniz.
- Kalçanızın yerden biraz yüksek olması için zafu adı verilen meditasyon minderini ya da rahat bir yastığı kullanabilirsiniz. Bu sayede dizlerinizi yere yaslayabilir ve odağınızı dağıtabilecek muhtemel bir rahatsızlık hissinin önüne geçebilirsiniz.
- Zazen için doğru oturuşu bulduktan sonra duruşunuza da odaklanmanız gerekir. Omurganızın dik durması için başınızı tavana doğru ittiğinizi düşünebilirsiniz. Bu duruş sayesinde diyaframınız işlevini tam olarak yerine getirebilir ve nefesinizi düzenleyebilirsiniz.
- Zazen tekniğinde duruştan sonraki odağınız ise elleriniz. Kozmik mudra pozisyonundaki elinizi kasık kemiğinizin hemen üstünde yer alan hara çakrasının üzerine yerleştirin. Bu mudra, içe doğru yönelmenizi kolaylaştırır. Dilerseniz “Mudra Nedir?” içeriğimizi okuyarak bu konu hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
- Meditasyon sırasında her zamanki gibi sakin nefesler alın. Zihniniz dağıldığında nefesinize odaklanarak toparlanabilirsiniz.
Oturuş ve mudra gibi unsurları ortak olsa da beş farklı Zazen türü var. Hangisinin size daha uygun olduğunu keşfetmek için birden fazla türü deneyebilirsiniz.
1.
Bompu Zen
Herkes için uygun olan bu Zen uygulamasında sağlık, mutluluk, esenlik gibi arzulara ulaşmak amaçlanır.
2.
Gedo Zen
Konfüçyüsçü oturma ve Hristiyan tefekkür uygulamaları gibi dini öğretilerle bağlantılı ilerler. Bireydeki bilinç durumu değiştirilerek ona normalde sahip olmadığı beceriler kazandırmak amaçlanır.
3.
Shojo Zen
Kendilerini bütünden ayrı gören bireylerin kafa karışıklığını gidermek için uygulanır. Farkındalık kazandırılarak bireye evrendeki eşsiz bütünlüğün bir parçası olduğu gösterilir.
4.
Daijo Zen
Bireyin gerçek doğasının uyandırılması ve özündeki bilgeliğin yaşama taşınması için uygulanır.
5.
Saijojo Zen
Zazen meditasyonunun en saf biçimi. Odak noktası bir şeyi gerçekleştirmek ve başarmak değil, bir şeye adanmak olan bu Zazen türünde; oturuyorsanız oturduğunuzun, bir yere bakıyorsanız baktığınızın farkında olmanız amaçlanır.
Meditasyon Sırasında Beden ve Zihin Farkındalığı
Zen meditasyonu yaparken tamamen kendinize odaklanarak beden ve zihin farkındalığını sağlamanız gerekir. Anda kalarak, asla yargılamadan, bilinçli bir farkındalık içerisinde zihninizden geçenleri ve duyu organlarınızın size anlattıklarını izlemelisiniz. Ancak bu sayede doğanızda gerçekliğe ulaşabilirsiniz.
Zen meditasyonu sırasında zihninizde beliren her bir düşüncenin özgürce geçip gitmesine izin vermeli ve oturuşunuzun, duruşunuzun, ellerinizin aldığı mudra pozisyonunun bilincinde olmalısınız.
