Bireylerin fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığını bütünsel bir iyilik dengesi için korumayı amaçlayan Ayurveda‘ya göre her birey, belirli bir dosha ile dünyaya gelir. Dosha’lar, doğada var olan ether, hava, su, toprak ve ateş elementlerinin insan bedeninde belli oranlarda bulunmasıyla oluşur. Vata dosha; ether ve hava elementlerinin mükemmel bir dengeyle bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkar. İnsan bedeninde fizyolojik aktiviteleri üstlenen vata dosha; kişilerin kuru, hafif, serin ve hızlı niteliklere sahip olmalarını sağlar.
Dosha ve vata dosha konusuyla ilgili daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız “Dosha Nedir?” ve “Vata Dosha Nedir?” adlı yazılarımıza göz atabilirsiniz.
Bütünsel bir iyilik dengesi için doğuştan sahip olduğumuz dosha’nın özelliklerine bağlı bir yaşam rutinine sahip olmamız gerekir. Vata dosha’ya sahip bir birey; beslenme alışkanlıklarından egzersiz programına, aromaterapi uygulamalarından uyku düzenine kadar her aşamayı vata niteliklerinin ışığında düzenlemeye özen göstermeli. Peki, vata dosha nasıl dengelenir?
Vata Dosha Beslenme Önerileri
Ayurveda; bireyin sağlıklı ve dengede olma hâlini korumayı amaçlayan bütünsel bir şifa sistemi. Bu bütünsel sistemin parçası olan beslenmede gıdalar; pişirme yöntemleri, baharatlar, yağlar, öğün zamanları ve agni ile ayrılamaz bir bütün olarak ele alınır.
Ayurveda’ya göre beslenme programı oluşturulurken bir bireyin tüketeceği besinlerden o besinlerin hazırlanış biçimine, gıdaları tüketileceği zaman diliminden sindirim ateşinin (agni) durumuna kadar birçok faktör; detaylıca irdelenir.
Bireyin hangi dosha’ya sahip olduğu ve dosha’nın dengede olup olmadığıysa bu faktörlerin en önemli belirleyicisi olur. Bu nedenle Ayurveda, vata dosha’yı dengelemek için de oldukça önemli.
Vata dosha’yı dengelemek ve daima dengede kalmasını destekleyebilmek adına beslenme rutini oluşturulurken vata’nın sahip olduğu niteliklerin taleplerine başvurmak gerekir. Doğası gereği hızlı hareket eden, hızlı konuşan ve bu nedenle çabuk yorulan vata dosha; beslenme sürecinde bu nitelikleri arttırmaktan kaçınacak, daima zıt özelliklere yönelecek ve dengeyi sağlayacak bir rutin oluşturmalı. Bir vata dosha’nın beslenme rutinini belirlerken dikkat etmesi gerekenleri ise şöyle sıralayabiliriz:
- Odak problemi yaşayan vata’ların dengede kalabilmek için olmazsa olmazı, düzenli bir yaşam. Vata dosha öğün saatlerini düzenlerken her gün yaklaşık aynı saat dilimlerinde yemeye özen göstermeli. Vata dosha için önerilen öğün saatleri ise şöyle: 07.00-08.00 kahvaltı, 11.00-13.00 arası öğle yemeği, 18.00-19.00 arası akşam yemeği. Hâlihazırda serin bir yapıya ve zayıf bir sindirim sistemine sahip olan vata’lar için güneşin tepede olduğu 11.00 ve 13.00 saat aralığı, oldukça önemli. Öğle yemeği de Ayurveda’ya göre günün en önemli öğünü olduğu için vata dosha’nın öğle yemeği rutinine uyması önerilir.
- Vata dosha; soğuk ve kuru bir cilt yapısına sahip olduğu için element niteliklerini arttırmayıp dengede tutacak ısıtıcı, topraklayıcı, yağlı gıdalara yönelmesi gerekir.
- Soğuk ve dondurulmuş gıdalar, çiğ sebze, meyve ve yemişler, gazlı içecekler vata niteliklerini arttırıp dengenin bozulmasına sebep olabilir. Vata dosha’nın bu gıdaların aksine daima sıcak, prana’sı yüksek gıdalara yönelmeli.
- Tüm öğünlere yüksek kalitede olan ghee, susam ve badem yağı eklenebilir. Yemek pişirirken ghee yağı kullanılması tavsiye edilir.
- Baharat kullanımı her dosha için olduğu kadar vata dosha için de çok önemli. Vata dosha bütünsel olarak dengeyi sağlayabilmek adına gıdalara zerdeçal, taze zencefil, kimyon, rezene, karabiber, tarçın ve susam ekleyebilir. Ancak mide sorunu yaşayabileceği için yemeklerde acı baharatlardan uzak durabilir.
- Vata dosha için tatlı, ekşi ve tuzlu; dengeleyici tatlar olarak kabul edilir. Bu nedenle vata dosha; elma, kayısı, muz, çilek, kavun, kiraz, incir, greyfurt, üzüm, kivi, limon, mango, portakal ve şeftali gibi meyvelere; pancar, havuç, biber, salatalık, sarımsak, taze fasulye, pırasa, bamya, soğan, kabak, bezelye, yeşil yapraklı sebzeler ve tatlı patates gibi sebzelere yönelebilir. Burada önemli olan, vata için uygun tatlarda olan sebzeleri çiğ olarak değil, daima pişmiş olarak tüketmek.
- Vata dosha doğası gereği zayıf bir sindirime sahip olduğu için bakliyatları tüketmesi pek uygun değil. Ancak öncelikli olarak kırmızı mercimek ve maş fasulyesini, önceden suda bekletmek şartıyla da diğer bakliyatları uygun baharatlarla zenginleştirerek tüketebilir.
Vata dosha diyet uygularken tüm yapılması gerekenlere bağlı kalmak ya da detaylara takılmak konusunda zorlanabilir. Ancak Ayurvedik beslenmede, bireyin kendi bedenini gözlemleyerek ona neyin iyi gelip gelmediğini tespit etmesi ve dosha doğasının talep ettiği gıdalara yönelmesi önerilir. Zaman içinde gıdalara yönelik farkındalığın artacağı ve bu sayede bedenin kendisine iyi gelecek besinleri talep etmeye başlayacağı öngörülür. Bu süreçte sağlıklı ve dengede olma hâlini desteklemek için Ayurvedik beslenmeye doğru bir adım atmak ve bedeninizi dinlemeyi bırakmamak en değerli deneyim olabilir.
Yoga ile Vata Dosha Dengelemek
Bedendeki hareketten sorumlu olan vata dosha’yı denge hâline ulaştırabilmenin bir diğer yöntemi de yoga pratiğini yaşamlarına düzenli bir şekilde dahil etmek. Vata dosha’lar; dikkatini toplamada güçlük çekecek ve odak problemi yaşayacak derecede hızlı bir zihin yapısına sahip. Dolayısıyla yoga yaparken hızlı tempoda bir pratik yapmak yerine vata’nın zihnini sakinleştirecek ve içinde bulunduğu anı fark etmesine destek olabilecek yavaşlıkta bir pratik yapılabilir.
Vata dosha; doğası gereği soğuk olduğu için pratiği sıcak bir ortamda yapmaya dikkat etmeli. Yoga akışı yavaş ve sabit bir tempo üzerine kurulsa da ortam ve hareketler vata’nın ısınmasına yardımcı olmalı. Bu bağlamda vata dosha’lar; chandra namaskar (aya selam) serisi yerine surya namaskar (güneşe selam) serisiyle yoga pratiğine başlayarak bedenin ısınma ihtiyacını karşılayabilir. Pratiğin devamında köklenmeye yardımcı olacak vrksasana (ağaç), virabhadrasana II (savaşçı II) ve tadasana (dağ duruşu) gibi ayaktaki pozlara geçilebilir. Vata’nın dengelenmesine yardımcı olacak diğer pozlar ise şöyle: uttanasana (ayakta öne eğilme), paschimottanasana (oturarak öne eğilme), bhujangasana (kobra), dhanurasana (yay), balasana (çocuk) ve gomukhasana (inek başı).
Vata Dosha Dengelemek için Meditasyon Önerileri
Vata dosha’lar diğer dosha’ların aksine bulunduğu ana odaklanmak konusunda oldukça zorluk çeker. Çünkü hareketli yapısı gereği vata hem fiziksel hem zihinsel olarak durmayı, yavaşlamayı, burada ve şu anda olmayı kolaylıkla deneyimleyemeyebilir.
Berrak bir zihin yapısıyla merkezlenmek, her birey için gereksinim olsa da vata dosha’nın dengede kalabilmesi için oldukça önemli.
Vata dosha, meditasyon esnasında görsel diyagramlar olan yantra’lardan faydalanabilir. Odaklanma problemi yaşamaya eğilimli bir yapıda oldukları için geometrik şekillerden oluşan yantra figürlerine bakmak, vata zihninin rahatlamasına ve içsel dinginliğe kavuşmasına yardımcı olabilir. Ayrıca yantra şekilleri çizip içlerini boyayabilir, yetişkinler için olan boyama kitaplarından edinip boyama yaparak şu anda olma hâli ve sakinliği deneyimleyebilir. Sessizlik içinde meditasyon yapmak, bir vata için zorlayıcı olabilir. Bu nedenle meditasyonu, doğa seslerinden oluşan ses kayıtlarını dinleyerek ya da doğrudan doğada yapabilir. Bu sesler hem zihninin sakinleşmesine hem huzurlu hissetmesine katkı sağlayabilir. Seslerin enerjisinden yararlanabilmek adına mantra söyleyerek meditasyon uygulamasını deneyimleyebilir.
Vata Dosha için Bitkisel Öneriler
Doğanın şifa araçlarından olan bitkiler, dosha’ların dengeye kavuşması ve dengede kalması için en önemli kaynaklardan sayılabilir. Vata dosha dengesizlik yaşadığı durumlarda bütünsel dengeye kavuşmak için bitkilerden destek alabilir, Ayurvedik çaylar tüketebilir. Sıcak, tatlı ve ekşi aromalara sahip reyhan, gül, sardunya, karanfil ve vanilya gibi aromaterapi yağlarıyla masaj yapabilir. Aromaterapi konusuyla ilgili daha detaylı bilgi edinmek isterseniz “Aromaterapi Nedir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Siz de dosha tipinizi merak ediyor ve ona uygun önerilere ulaşmak istiyorsanız dosha testini çözebilir, dosha’nıza uygun bir rutin belirleyebilirsiniz.
