Fizik, zihin ve ruh bedenin birlikteliğinden oluşan ve evrenin enerjisini içinde taşıyan insan; kendini tanıma yolculuğunda tüm bedenini saran kılıflara yönelik bir keşfe çıkar. Panchakosha olarak ifade edilen bu kılıflar; bireyin fiziksel, psikolojik ve enerji bedeninde yürüteceği yolculukta evrene ve kendine dair daha derin anlamlar keşfedeceği, gerçek benliğine ve birlik duygusuna kavuşacağı bir model. Tıpkı bir matruşka bebek gibi iç içe geçmiş olan kosha’lar, bireyin mutluluk deneyimine ulaşmasına yardımcı olur. Bu sayede birey; fiziksel, zihinsel ve ruhsal bedene yerleşmiş kalıplardan kurtulur ve yaşama neşe içinde yaklaşmaya başlar.
Panchakosha Nedir?
Kökeni Antik Vedik metinlerden olan Upanişad’a dayanan panchakosha’lar; insanın fizik, zihin ve ruh bedenini sarmalayan beş katman olarak kabul edilir. İnsanın varoluşunu saran panchakosha’ları bir matruşka bebeğinin katmanları gibi tahayyül etmek mümkün ancak bu katmanlar; birbirinden bağımsız değil, aksine birbirlerine bağlılıklarından beslenir ve iç içe geçer. Her biri kendi içinde ayrı bir keşif deneyimi sunarken birbirine bağlı oluşlarıyla kişinin gerçek benliğine doğru olan keşfini açığa çıkartır. Panchakosha’ları deneyimlemek ve anlamaya çalışmak, bireyin kendini anlayarak kendi versiyonlarına derinlemesine inmesine katkı sağlar. Peki, panchakosha ne demek?
Daha önce de belirttiğimiz gibi Vedik felsefesine göre insan beş ayrı katmanın varoluşundan meydana gelir. Sanskritçe kelimeler olan kosha; kılıf ya da katman, pancha ise beş anlamını taşır. Bireyin tüm deneyimlerinin filtrelendiği bu beş katmanın merkezine inildiğinde “atman” kavramı ile karşılaşılır. Sanskritçe bir başka kelime olan atman, benlik ve ruh anlamlarında kullanılır.
Panchakosha’lar, materyalist bir bakışın aksine bireyin yaşama ve kendi yolculuğuna dair daha derin bir anlayışla hareket etmesine, kendi varoluşunu araştırmasına ve anlamlandırmaya çalışmasına yardımcı olur.
En dıştan merkeze doğru beş ayrı katmandan meydana gelen panchakosha’lar; fizik, zihin ve ruh bedeni sağlıklı ve dengeli olma hâline ulaştığında dengelenir. Bir bütün olarak var olan beş kosha’nın dengelenmesi, bireyin gerçek benliğine bakışını engelleyen yanılsama perdesini kaldırır. Bu perdenin yok oluşu; bireyin sıkışmışlıktan arındığı, enerji akışını doğal ritmine kavuşturduğu, içsel yolculuğunu tüm katmanlar aracılığıyla sürdüğü bir evreye ulaşmasını sağlar.En dıştan merkeze doğru beş ayrı katmandan meydana gelen panchakosha’lar; fizik, zihin ve ruh bedeni sağlıklı ve dengeli olma hâline ulaştığında dengelenir.
Panchakosha Türleri
Panchakosha’ların keşfi, insanı içsel yolculuğa ve varoluşuna yönelik kopuk bağlantılardan kurtarıp anlamlı bir bütünlüğe ulaştırmanın bir modeli olarak kabul edilir. Her bir kosha’yı derinlemesine anlamak, bireyin enerji tıkanıklıklarını çözüp varoluşuna dair endişelerini bırakmasına yardımcı olarak dengeli bir yaşamın inceliklerini sunar. Birey, katmanlar içinde derinleştikçe kendini daha anlamlı bir düzeyde tanımaya başlar. Gerçek benliğini keşfeder. Hoşnutluk, mutluluk ve huzur gibi duyguları daha fazla ve derinlik içinde deneyimler. Yaşama sezgisel yaklaşmayı ve sezgilerin getireceği esenlikleri kucaklamayı öğrenir. Dengeli bir enerji akışı içinde evrenle bir bütün şeklinde hareket etmeyi sezer. En dıştan merkeze doğru hareket eden panchakosha türlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Annamaya Kosha
İnsan varoluşunun en yoğun ve en dış katmanı olan annamaya kosha, Sanskritçede besin anlamına gelir. İnsan bedeninin ilk katmanı olarak fiziksel varlığa işaret ederken bu fiziksel varlık, tüketilen gıdalarla beslenir. İnsanın fizik bedenini yani kaslarını, kemiklerini, bağ dokusunu, organlarını, yağlarını ve cildini oluşturur ancak bu yapıların haricinde fiziksel rahatsızlıkları da kapsar. Maddeye dayanan tek katman oluşuyla diğer katmanlar arasında en kolay bağ kurulabilecek kosha olarak düşünülebilir. Ancak bu bakış açısı; insanın fizik bedeni içinde hapsolmasına, onu derinlemesine hissetmesine ve dengeden uzaklaşmasına sebep olabilir. Panchakosha’ların keşfi, annamaya kosha’yı deneyimleyerek fizik bedenden süptil olana doğru yönelerek başlar. Annamaya kosha’yla yoga, nefes çalışmaları ve meditasyon vasıtasıyla bedeni keşfederek bağ kurabilirsiniz. Yoga; bireyin fizik bedeniyle iletişime geçmesine, onu daha derinden tanımasına yardımcı olacak pozlar içerir. Ayrıca kaliteli uyku ve sağlıklı beslenme de annamaya kosha’yı deneyimlemenin en etkili yollarından bazıları olarak görülür.
Pranamaya Kosha
İkinci katman olan pranamaya kosha; yaşam gücü enerjisi katmanı olarak kabul edilir. Fizik bedeni canlandırmaya yardımcı olan bu katman, çıplak gözle görülmesi mümkün olmayan elementler ve süptil bedenin enerjisini taşır. Sanskritçede prana, yaşam gücü enerjisi anlamına gelir. Dolayısıyla pranamaya kosha, diğer katmanlar arasında özellikle annamaya kosha’yla yakından bağlantılı çünkü yaşam gücü enerjisiyle fizik bedeni canlandıran bu kosha, her fizyolojik aktiviteyi düzenler. Pranamaya kosha; duyularla kavranamasa da hissedilebilir ve bu hissetme durumu, içsel yolculuk için oldukça önemli. Tüm hisler, bu kosha’nın nitelikleri olarak karşımıza çıkar. Pranamaya kosha nefesle doğrudan ilişkili olduğu için yoga ve meditasyon esnasında yapılan pranayama çalışmalarıyla bu katmanın deneyimlenmesi mümkün hâle gelebilir. Fizik, zihin ve ruh bedeni besleyen nefes; yaşam gücü kılıfıyla iletişime geçmenize ve bedeninizdeki enerji akışını deneyimlemenize yardımcı olur. Diğer tüm pranayama çalışmaları içinde özellikle dirga pranayama (üç parçalı nefes) çalışmasını yapmak, pranamaya kosha’yla bağlantı kurmanıza yardımcı olabilir.
Manomaya Kosha
Zihinsel veya psikolojik kılıf olan manomaya kosha; Sanskritçe duyusal zihin anlamına gelen “manas” kelimesinden türetilen bir kavram. İnsanın zihin bedenindeki işlevlerden sorumlu olup fizik ve nefes katmanından gelen deneyimleri düşünceler vasıtasıyla anlamlara dönüştürür. Manomaya kosha’yı keşfetmek, zihni anlamayı ve sonucunda farkındalık geliştirip zihinsel kalıpları dönüştürmeyi sağlar. Alışılmışın dışında yeni ve derin farkındalıklar aracılığıyla yaşama dair yerleşmiş kalıplar yıkılır. Manomaya kosha’yı dengelemenin en etkili yolu, farkındalık geliştirmek olduğu için meditasyon yaparak zihin bedenle derinlemesine bağ kurabilirsiniz.
Vijnanamaya Kosha
Dördüncü katman olan vijnanamaya kosha; duygusal ve entelektüel beden, bilinç kılıfı olarak kabul edilir. Bu katman, bireyin sezgisel olarak bilgeliğe ve mantığın ötesine geçerek daha derin bilinç durumlarına ulaşmasını içerir. Bilinç kılıfında duygu ve düşüncelerin etkisi azalır ve yaşam deneyimine dışarıdan bir göz gibi bakmaya başlanır. Bu anda birey artık gerçek doğasıyla bağlantı kurmaya başlar ve içsel büyüme gerçekleşir. Birey, benlik duygusundan arınıp evrene bir tanık olarak yaklaşmaya ve her anın farkında olmaya yönelir. Vijnanamaya kosha’yla jana yoga ve bhakti yoga vasıtasıyla bağ kurmaya başlayabilirsiniz.
Anandamaya Kosha
Sonuncu kılıf olan anandamaya kosha, mutluluk beden ve mutluluk kılıfı olarak görülür. Anandamaya kosha; insanın varoluşunun tam merkezinde yer alan; gerçek doğasına, özüne yani atman’a en yakın olduğu katman. Maddesel dünyadan bağımsız hâle gelerek evrensel bilinçle birleşmeyi ifade eder. Bu katman ancak deneyimlenerek idrak edilebilecek ve mutluluk deneyimi yaşanabilecek bir yer olarak tarif edilir. Anandamaya kosha ile ancak diğer dört katmanın dengesine yönelik çalışmalar yaparak ve katmanları dengeleyerek bağlantı kurmaya başlayabilirsiniz.
