Ayurveda; doğadaki işleyişin ve dengenin insan bedeninde tezahür ettiğinden, sağlıklı ve dengeli olma hâlinin korunabilmesi için doğayla bir bütün olarak yaşama pratiği geliştirmenin gerekliliğinden söz eder. Doğada bulunan beş element, insan bedeninde belli oranlarda barınırken bazı elementler diğerlerine oranla daha baskın bir şekilde yer alır. Bazı elementlerin daha baskın olması ise farklı dosha’ların ortaya çıkmasını sağlar. Ateş ve su elementinin baskın olduğu pitta dosha da Ayurveda’nın üç temel dosha’sından -pitta dosha, kapha dosha, vata dosha– biri olarak karşımıza çıkar.
Pitta Dosha Nedir?
Ateş (tejas) ve su (jala) elementlerinin bir araya gelmesiyle oluşan pitta dosha kelimesinin kökeni Sanskritçeye dayanır. Kökeni “tap” olan ve ısıtmak anlamını taşıyan bu kelime; pitta dosha’nın yağlı, keskin, sıcak, hafif, hareketli, sıvı ve yapışkan niteliklerini taşır. Bedendeki temel işlevi dönüşüm olan pitta dosha ısı üretiminden, zekâdan, metabolizmadan, görmeden ve deriden sorumlu. Pitta dosha; bedenin sağlıklı işleyebilmesi için fizik, zihin ve ruh bedenin dönüşümlerinde etkin rol oynar. Tüketilen besinlerin beden tarafından emilebilecek hâle dönüştürülmesi gibi vücudun ihtiyaç duyduğu önemli işlevleri yerine getirir.
Pitta dosha; doğrudan bedendeki ateş olarak tarif edilse de aslında hormonlar ve enzimler aracılığıyla bedende enerji şeklinde depolanır.
Pitta dosha’nın bedendeki temel merkezi ince bağırsak, temel enerjisi ise sindirim olarak karşımıza çıkar. Tüketilen besinlerin beden için sağlıklı olup olmayacağına karar verme ve besinlerle atıkları ayırma işleriyle ilgilenir. Fizik, zihin ve ruh bedeninde ateş ve su elementleri baskın olan bireyler, bu elementlerin niteliklerini yaşam boyu taşır.
Pitta Dosha’nın Özellikleri
Ateş ve su elementlerinin temel özellikleri pitta dosha bünye tipine sahip bireylerin fizik, zihin ve ruh bedenlerinde tezahür eder. Pitta dosha’lar, diğer dosha tiplerine sahip bireylere kıyasla ortalama bir boya ve ağırlığa sahip olur. Ateş elementinin etkisi ile vücut sıcaklıkları ortalamanın üzerinde seyreder. Kas yapılarının da boy ve ağırlıkları gibi ortalama bir seviyede olduğu görülür. Genellikle buğday tenli olan pitta dosha’lar; kızarmaya, lekelenmeye ve çillenmeye müsait olur. Elementlerin niteliklerinden biri olan yağlılık, yumuşak bir cilde sahip olmalarını sağlar. Elleri ve ayakları genellikle sıcak olan pitta dosha’lar, çok terlemeye yatkınlık gösterirler. Pitta dosha’ların niteliksel açıdan sıcak olma hâli beraberinde güçlü bir metabolizma ve sindirim sistemini getirir. Bunun sonucunda pitta dosha’lar aşırı yeme eğilimi olan kişilere dönüşebilir. Dengede oldukları takdirde sindirimleri güçlü bir şekilde çalışır ve tükettikleri besinleri sağlıklı bir şekilde sindirirler.
Pitta dosha’lar; keskin bir zekaya ve dile sahip bireyler olarak karşımıza çıkar. Fikirlerini net bir şekilde ifade etme yeteneği, berrak bir zihne ve düşüncelere sahip olmalarından ileri gelir. Konsantrasyonları yüksek, cesur ve azimli bireyler olarak görülürler. Element nitelikleri pitta dosha’ları duygusal açıdan keskin ve ateşli yaparken kızgın, yargılayan ve kıskanç tutumlar sergilemelerine sebep olabilir.
Pitta Dosha Dengesizleştiğinde Ortaya Çıkabilecek Sorunlar
Ayurveda’nın “Benzer benzeri arttırır, zıtlıklar dengeler.” ilkesinden hareketle pitta dosha’ların ateş ve su elementlerinin niteliklerini arttıracak yaşam pratikleri geliştirmesi, dosha dengesizliğine sebep olur. Bu da fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak sorunlar yaşamalarına yol açar. Artan ateş ve su elementi, bedende enfeksiyonların başlamasına sebep olabilir. İltihaplanmalar, vücut sıcaklığının rahatsız edecek ölçüde artmasına ve aşırı terlemeye yol açabilir. Enflamasyon, deri döküntülerine ve devamında cilt tahrişlerine neden olabilir. Ateş elementinin artması sindirim ateşinin (agni) yükselmesine; mide yanması, mide ekşimesi ve hazımsızlık gibi sindirim sıkıntıları yaşanmasına kapı aralayabilir. Sindirimin düzensizleşmesi, pitta dosha’nın tüketilen gıdaları emilebilir besinlere dönüştürme işlevini sekteye uğratabilir. Besinlerin tam olarak sindirilememesi ise bağışıklık sistemini de olumsuz etkileyerek vücut direncini azaltabilir.
Pitta dosha’lar dengesizleşmeye başladığında kararlı ve berrak zihin yapılarından uzaklaşmaya başlar. Öfke gibi keskin duygular; hoşgörüsüz, sabırsız ve stresli davranışlar açığa çıkar. Dengesiz bir pitta dosha, çok çabuk sinirlenen ve akıl süzgecinden geçirerek karar verme yeteneğinden yoksun bir bireye dönüşür.
Pitta Dosha Nasıl Dengelenir?
Kendi içinde bir akış ve dengeyle var olan doğanın içinde insan; doğanın akışı ve dengesinden ayrı düşünülemez çünkü sağlıklı ve dengeli olma hâlini ancak ve ancak doğayla bir uyum içinde yaşadığında gerçekleştirebilir. Bu uyum hâli, insanın kendi doğasına da kulak vererek bir yaşam rutini oluşturması gerektiğini anlatır. Pitta dosha’ya sahip bireylerin de dengeli bir yaşam sürdürebilmek için öncelikle dosha’sını yakından tanıması ve ardından dosha’sına uygun bir yaşam sürmesi gerekir. Her dosha’nın olduğu gibi pitta dosha’ların da “Benzer benzeri arttırır, zıtlıklar dengeler.” ilkesini esas alarak elementlerin nitelikleri arttırmaktan uzak bir yaşam biçimi sürmeye özen göstermesi çok önemli. Bedenlerini dinleyerek dengeyi getirecek alışkanlıklara yönelmeye dikkat etmeleri gerekir. Peki, dengesizlik durumu açığa çıktığında pitta dosha’lar ne yapmalı?
Beslenme Önerileri
Pitta dosha’lar bir beslenme rutini oluştururken dosha elementlerini arttıracak keskin, ekşi ve tuzlu besinlerden uzak durmalı. Öncelikli olarak serinletici özelliklere sahip doyurucu ve enerji verici gıdalara yönelmeli, taze ve besin değeri yüksek gıdalardan oluşan bir beslenme rutinini benimsemeli. Dosha’yı dengelemek için serinletici etkisi olan tatlı; kurutucu ve serinletici etkisi olan acı; kurutucu etkisi olan buruk tatlardan oluşan gıdaların tüketimine özen göstermeli. Pitta dosha’nın sindirim sistemi her ne kadar güçlü olsa da düzenli bir beslenme rutini geliştirmek, sindirim ateşinin dengeli çalışmasına katkı sağlar. Bu nedenle sakin bir ortamda doymaktan ziyade gıdaların tadına varıp bedene sağlayacağı faydaları hissederek yemek yemeyi deneyimlemeleri gerekir.
Egzersiz Önerileri
Doğası gereği hırslı ve rekabetçi olan pitta dosha’lar; egzersiz rutinlerini daha çok sakinleştirici ve dengeleyici aktivitelerden oluşturmalı. Bisiklet binerek; sakinleştirici ve soğutucu duruşlardan oluşan bir yoga pratiği, Hindistan cevizi yağıyla masaj, yürüyüş ve meditasyon yaparak dengeye ulaşabilirler.
Müzik Önerileri
Pitta dosha’lar; egzersiz çeşitlerinde olduğu gibi müzik seçiminde de yatıştırıcı ve dengeleyici etkisi bulunanları tercih etmeli. Doğa sesleri ya da yavaş ve ritmik yapıda olan şarkılar, pitta dosha’lar için uygun olabilir. Dinlerken sakinleştiklerini hissettikleri, daha dingin bir ruh ve zihin hâline ulaşmalarına olanak tanıyan müzikleri keşfedebilirler.
Renk Önerileri
Ateş ve su elementlerinin niteliklerinin zıttı özellikler taşıyan ve yumuşak renklerden olan mavi, yeşil ve beyaz; pitta dosha’lar için oldukça ideal. Duvar boyası renklerinde ya da kıyafet ve aksesuar seçimi yaparken bu renklerden oluşan seçimler yaparak renklerin yatıştırıcı özelliğinden yararlanabilirler.
Uyku Düzeni
Ayurveda, doğanın dengesini insan bedenine de uyarlayan yaşam pratiklerini önerir. Uyku düzeni de bu pratiklerin en önemlilerden biri. Her dosha’da olduğu gibi pitta dosha’lar da her gün aynı saatte uyuyup uyanmaya özen göstermeli. Uykuya hazırlık ve uyku saatlerini doğanın işleyişine göre düzenleyebilirler.
Siz de dosha tipinizi merak ediyor ve dosha’nıza uygun önerilere ulaşmak istiyorsanız web sitemiz üzerinden dosha testini çözebilirsiniz.
