Belirli bir zamanda yapılacak işlerin -keyfi ya da sebepsiz- geciktirilmesi durumuna erteleme denir. Bu işler genelde önemsiz olarak görülen işler olabilir ve üşenme sonucu son dakika yapılırlar. Bu gibi durumlarda erteleme hali çok büyük bir problem teşkil etmeyebilir. Fakat önemli işlerin ‘sürekli’ ertelenmesi ve bunun çıkmaz bir döngü haline gelerek, kişide stres, endişe, yetersizlik duygusu, son ana sıkıştırma haliyle gelen öfke ve mutsuzluk gibi duyguları yüzeye çıkarmaya başlaması hayatımızı negatif etkilemeye başlar.
Miboso Wellbeing Uzmanlarından, Uz. Psikolog Koret Munguldar neden ertelediğimizi anlamak için öncelikle kendimize sorduğumuz soruların öneminden bahsediyor. ‘Ertelemek bana nasıl hizmet ediyor? Hangi tarafım ertelediğimi düşünüyor ve bundan rahatsız oluyor?’ sorusu bize, erteleme döngüsünü anlama ve üstesinden gelme yolunda rehberlik edebilir.
Erteleme davranışlarımızın altında yatan sebepleri fark etmek için neler yapabileceğimizi, ve fark ettikten sonra nasıl üstesinden gelebileceğimizi uzman Psikolog Koret Munguldar’ın anlatımıyla maddeler halinde yazdık:
1
Bilinçaltı Korkuları Ve Hikayeleri
Kendimizde hoşumuza gitmeyen her davranış biçiminin altında, aslında bizim bir ihtiyacımıza hizmet eden temel bir sebep olur. Bu sebeple, biz bilinç üstünden her ne kadar ertelemeyi sevmediğimizi ve bu huyumuzu değiştirmek istediğimizi söylesek de, bir tarafımız ertelemeye devam etmek ister, çünkü bu bizim bilinçdışımızda bir noktaya hizmet eder. Rahat vakitli yapabileceğiniz bir şeyi, son dakikaya sıkıştırmak kendinizi başarısızlık halinde konforda hissetmenizden kaynaklanıyor olabilir. Az vakitte istediğiniz performansı göstermeyebilir ve “ben zaten iyi iş yapamıyorum, başarısızım” iç inancını pekiştiriyor olabilirsiniz. Aynı zamanda başarıdan yani istediğiniz bir şeyi yapabilmenin verildiği duygudan korkuyor olabilirsiniz. Başarı her zaman beraberinde konfor alanından çıkmanın getirdiği korkuyu beraberinde getirir.
Bu durumda, daha derine inip, zaten başarısız olduğunuz inancı nereden geliyor ona bakmanız, ve bu hikâyeyi devam ettirdiğinizi fark etmeniz değiştirmenize yardımcı olur.
Bir kâğıda ‘ben bunu ertelemeden istediğim şekilde başarırsam, ne olacağından korkuyorum? sorusunun cevaplarını detaylı bir şekilde yazın.
Örneğin: Kıskanılmaktan korkuyorum. Kıskanılırsam yalnız kalacağıma inanıyorum. Eşimden daha başarılı olmaktan korkuyorum, çünkü ilişkimize zarar gelebildiğini düşünüyorum. Annemin hep yargıladığı insana dönüşmekten korkuyorum. Çekici olursam insanların beden sürekli talepleri olacağına inanıyorum, hayır diyememekten korkuyorum?…
Bu çalışma ile derindeki korkuları fark edebilirsiniz.
2
Bedenin Strese Olan Bağışıklığı:
Travma İle Kalmış Olan Sinir Sistemi
Erteleme süresince, zihniniz sürekli size “yetersizsin” düşüncesini bir plak gibi söylerken, bedeninizde stres hormonu salgılanmaya başlar. Sempatik sinir sisteminin gerekenden fazla aktive olması ile kaç ve savaş tepkimesine veya parasempatik sistemin aktivasyonu ile donma döngüsüne girer. Bu durumda aktiviteye başlayacak sakinlik yada enerji bulamazsınız. Böyle anlardan, öncelikle kendinize iyi gelecek minik bir regülasyon aktivitesi (nefes egzersizi gibi) yapmak ve ardından planladığınız işin başına geçmek iyi olabilir.
Aynı zamanda geçmişten gelen sürekli stres ortamında hayatta kalmaya alışmış olan beden – muhtemel çocukluk travmalarına bağlı – sakinlikte kendini güvende hissedemez. Beden son dakikada gerçekleşen işlerin getirdiği adrenalin ve kortizola bağımlı olabilir. Yani o son dakika hissi sizde müthiş bir uyarılma hissi yaratıyordur ve siz erteleme moduyla işleri son dakikaya bırakarak bu yükselme hissini yaratmaya çalışıyorsunuzdur.
Bilinçaltındaki “ancak stres altında başarılı olabilirim” inancı, bedende sinir sisteminin sürekli stres halinde kalmaya endeksli olmasından kaynaklanır. Uzun vadede bu döngüyü değiştirme, bedenin sakinlikte kalabilmeyi deneyimlemesiyle başlar – bu da travmatik halde kalan bedenin terapi, yoga ve benzeri yöntemlerle regüle olması anlamına gelir.
3
Aslında Yapmak İstememek
Şimdi de konuya farklı yerden bakalım. Belki de yapmam gereken dediğiniz şey, sizin gerçekten içinizden gelen bir şey değildir. Yapmanız gerektiği size aileniz, toplum ve çevre tarafından öğretilmiştir. Belki de ‘yapmam gereken’ dediğiniz çalışmayı bir tarafınız gerçekten istemiyordur ve kendinizi zorluyorsunuzdur. Diyete başlamak örneğin… Belki de en arzuladığınız yol değildir, ancak bunu istemeye şartlanmışsınızdır.
Hedeflerimiz çoğu zaman bizim kalbimizden değil, zihnimizden, yani büyürken aldığımız tüm koşullanmalardan gelir. Bu çelişkiyi fark edip, bedeninizle temasa geçip arzularınıza bakın. Bu anlamda baktığınızda erteleme, derinlerden gelen ‘öz halinize dönmenizi’ sağlayacak bir yardım çağrısı da olabilir.
Erteleme döngüsünün üstesinden nasıl gelebiliriz?
1.
Zihin hikayelerini fark edin ve onların gerçek olmadığını kendinize hatırlatın
Zihin sürekli size ‘eksiksin, geç kaldın’ gibi hikayeler ile gelir. Zihin,- iyi niyetle- sizi bu hikayelerle korumaya ve motive etmeye çalışsa bile aslında size yardımcı olmaz. Zihin sesinizi duyun ve onun sadece öğrenilmiş bir ses olduğunu hatırlayın. Bu sesi kısarak veya bu sese rağmen istediğiniz zaman harekete geçebileceğinizi hatırlayın.
Kısır döngünden çıkmak için yapabileceğiniz en minik yerden başlamaktır. Bu minik adımı atınca, beden harekete geçecek ve bedenin hareketlenmesiyle zihin susacaktır. Hareket hareketi getir.
2.
Sonuca değil, keyfe ve yolculuğa odaklanın
Erteleme destinasyon yani hedef odaklı olmanın getirdiği baskıdan gelir. Minik anları en keyifli hale nasıl getirebilirsiniz buna yoğunlaşın. Ciddi sorumluluklar bile keyifli vakit geçirmeye yoğunlaştığınızda en yaratıcı şekilde başarıyla gerçekleşecektir. Bu çok önemli bir iş sunumu hazırlamak da olabilir, evinizi yeniden düzenlemek de… Süreci ve keyifli vakit geçirmeyi önceliğiniz yaparsanız, anda kalabilir ve rahatlayabilirsiniz. Sevdiğiniz müziği açın, ortamınızı güzelleştirin; duyularınızı hizmet edecek neşe veren elementleri yaptığınız her işe katarsanız, varmak istediğiniz her hedef, öncelikle size mutluluk verdiği için doyum getirecek ve böylelikle erteleme ihtiyacınız da ortadan kalkacaktır.
3.
Kendi elinizden tutun
Özellikle, her şeyin hedef ve sonuç odaklı olduğu günümüz dünyasında, kendimize -sürekli- yetişemediğimiz ertelenen hedefler ile baskı kurmamız, yetersizlik travmalarımızı tekrar etmekten ve de bize ne kadar eksik olduğumuz hikayesini kanıtlamaktan başka bir amaca hizmet etmez. Bu sebeple, anda keyifinizle, elinizden geleni -olabildiğince- yapmaya yoğunlaşmak bedeninizi stresten ve tutukluk halinden çıkarmanın altın kilididir.
Olabildiğince iyisiniz ve her ne yapıyorsanız elinizden gelenin en iyisini yapıyorsunuz. Derin bir nefes alın, elinizi kalbinize koyun ve tıpkı küçük bir çocuğa o çok zorlandığı ödevi yapması için sevgiyle “Hadi gel, beraber şu önündeki soruyu çözelim” der gibi, kendinizi şefkatle elinizden tutun ve o minik adımı atın.
