Doğanın bir parçası olan insan; bütünsel olarak iyi olma hâlini, yaşamını doğa ile bir bütün olarak sürdürdüğünde gerçekleştirebilir. Dengeli bir yaşamın en önemli gerekliliklerinden biri olan beslenme, bedenin ihtiyaçları ve doğanın sundukları etrafında şekillenir. Bitki ve baharatlar ise dengeli bir beslenmenin vazgeçilmez ögeleri arasında yer alır. Her bir parçası şifa kaynağı olan kişniş de bu baharatlardan biri. Yazımızda kişnişi neden tüketmeniz gerektiğine dair sorularınızın cevaplarını bulabileceksiniz.
Kişniş Nedir?
Ayurvedik tıpta ve dünya mutfaklarında yapraklarından tohumlarına kadar kullanılan kişniş; içeriğindeki vitamin, mineral ve antioksidanlar sayesinde sayısız faydaya sahip bir baharat. Maydanozgiller familyasına ait olan kişniş, daha çok Akdeniz ülkelerinde yetiştirilir ve yaz aylarında hasat edilir. Yapısal olarak maydanoza benzerliğinden ötürü Çin ya da Hint maydanozu olarak bilinmesinin yanı sıra Sanskritçede zengin anlamına gelen “dhanya” şeklinde de adlandırılır. Kişniş otunun yaprakları taze bir şekilde tüketilirken bitkinin tohumları baharat olarak kullanılabilir.
Tarihsel olarak kullanımına baktığımızda kişnişin tüketiminin Romalılara dayandığını görebiliriz. Kişniş, bakteri ve mantarları öldüren antioksidanlar içerdiği için Romalılar tarafından etin tazeliğini korumak için kullanılmış. Romalılardan Hindistan’a kadar uzanan bu alışkanlık, et yemeklerine lezzet katan bir uygulama olarak günümüzde de kullanılmaya devam ediyor. Ancak kişniş bitkisinin antioksidan özelliklere sahip olması; yalnızca etin tazeliğini korumak ve çürümesini engellemek için değil, Ayurveda tıbbında yaraları enfeksiyondan korumaya çalışmak için de kullanılabiliyor.
Bütünsel açıdan sağlıklı ve dengeli olabilmenin yolunun, sindirim sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasından geçtiğini söyleyen Ayurveda için kişniş epey önemli bir baharat. Tek başına terapötik bir baharat olmasının dışında farklı baharat kombinasyonlarıyla çeşitli hastalıkların tedavisinde destekleyici olarak da kullanılabiliyor.
Kişnişin Faydaları Nelerdir?
Hem geleneksel tıp uygulamalarında bireyin bütünsel sağlığına destek olmak hem mutfakta yemeklere ve içeceklere lezzet katmak için kullanılan kişnişin pek çok faydası var:
- Kişniş, antioksidan özellikleri sayesinde beden sağlığı için önemli bir temizleyici görevi görüyor. Çünkü antioksidanlar; fiziksel bedende kötü beslenme, çevresel faktörler ve stres sebebiyle biriken toksik maddeleri temizliyor.
- Kişnişin antioksidan içermesinin bir diğer faydasıysa sinir hücrelerinde oluşabilecek hasarı önleyerek bilişsel sağlığı koruması ve hafızayı güçlendirmesi.
- Kişnişin sayısız faydaları arasında kalp sağlığını desteklemesi de var. Yapılan çalışmalar, kişniş tohumunun kötü kolesterol seviyelerini düşürüp iyi kolesterol seviyelerini arttırabileceğini gösteriyor. Ayrıca kişnişin idrar söktürücü özelliğe sahip olması, kan basıncını yükseltmeye sebep olan fazla su ve sodyumun atılmasına yardımcı oluyor.
- İçeriğindeki özellikle A ve C vitaminleri sayesinde bağışıklık sistemini kuvvetlendirmeye katkı sağlıyor. K vitamini ve demir içeren kişniş, vücudu kansızlık problemine karşı destekliyor. Ayrıca içeriğindeki diğer vitaminlerin de yardımıyla tüketilen gıdaların besin değerlerini arttırmaya yardımcı oluyor.
- Ayurveda öğretisi için önemli bir baharat olan kişniş, sindirim sistemi sağlığını ve detoks süreçlerini destekliyor. Kişniş tohumu, ısıtıcı niteliğe sahip olması sayesinde Ayurveda’da agni olarak da isimlendirilen sindirim ateşini güçlendirerek hazımsızlık ve mide ekşimesi gibi problemlerin giderilmesine katkı sağlıyor. Ayrıca kişnişin ısıtıcı niteliği, vücutta biriken mukusu temizleyerek akciğer ve böbrek sağlığını korumaya da yardımcı oluyor.
- Kişniş otunun taze yaprakları, serinletici niteliğe sahip olduğu için cilt yaralarının tedavisinde destekleyici olarak kullanılabiliyor. Kişnişin cilt sağlığına olan katkısına dair yapılan araştırmalar, içeriğindeki etken maddelerin cildi hızlı yaşlanmaya ve güneş kaynaklı hasarlara karşı koruduğunu da ortaya koyuyor.
- Kişniş tohumu, öksürük gibi solunum sistemi rahatsızlıklarının semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.
- Yapılan bazı çalışmalar; kişnişin enfeksiyonlara karşı mücadele edebileceğini, ayrıca gıda zehirlenmelerine yol açan bakterilere karşı da güçlü bir bileşen olarak etki gösterebileceğini belirtiyor.
Kişniş Nasıl Tüketilir?
Kişniş; daha önce de belirttiğimiz gibi yapraklarıyla taze, tohumlarıyla baharat olarak tüketilmeye uygun bir bitki. Kişnişi taze ya da baharat olarak tüketmeyi tercih ettiğinizde çorbalara, salatalara ve ana yemeklere ekleyebilirsiniz. Kişnişin faydalarından doğrudan yararlanmak için farklı geleneksel tarifleri de deneyebilirsiniz. Ancak kişnişin ilaç olmadığını, herhangi bir rahatsızlığınız varsa doktorunuza danışmanız gerektiğini unutmamalısınız.
Ayurveda’ya göre kişniş tohumu, sindirim sistemi başta olmak üzere idrar yolu ve böbrek sağlığını destekleyen nitelikte önemli bir baharat olarak görülür. Kişnişle hazırlanan destekleyici nitelikteki bazı geleneksel tarifler şu şekilde:
- Kişniş tohumu, ishal ve alerji gibi rahatsızlıkların semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bunun için bir çay kaşığı kadar kişniş tohumunu bir gece önceden suya koyun. Ertesi gün suyu tohumlarla kaynatın ve kaynadıktan sonra süzüp için.
- Kişniş, baş ağrısını gidermeye de katkıda bulunabilir. Baş ağrısından şikâyetçi olduğunuz zamanlarda taze kişniş yapraklarını ezdikten sonra çıkan suyu başınıza sürebilirsiniz.
- Kişniş tohumu, ciltte oluşan hafif yaraları ve kabarcıkları gidermeye de yardımcı olabilir. Bu doğrultuda kişniş tohumunu suda kaynattıktan sonra blender’dan geçirerek macun hâline getirip cildinize sürebilirsiniz.
- Göz rahatsızlığı durumunda demlenmiş kişniş çayını süzüp soğuttuktan sonra bir pamuk yardımıyla gözlerinize uygulayabilirsiniz.
- Daha önce de altığını çizdiğimiz gibi Ayurvedik önerilere göre kişniş, agni’yi ateşlemeye sindirim sistemindeki asit miktarını arttırmadan yardımcı olması sayesinde sindirim şikâyetlerini azaltmaya ve öfke gibi olumsuz ruh hâllerini yatıştırmaya destek olabilir. Bunun için akşam yemeğinden önce kişniş, rezene ve kimyonu eşit olarak karıştırıp bir çay kaşığının 1/4’ü oranında tüketebilirsiniz.
- Hazımsızlık gibi sindirim problemleri yaşadığınız dönemlerde günde bir defa kişniş çayı içmeniz, şikâyetlerinizin azalmasına yardımcı olabilir.
- Kişniş tohumu, balgam söktürücü ve spazm çözücü özelliklere sahip olduğu için solunum sistemi rahatsızlıklarının semptomlarını hafifletebilmek amacıyla tercih edilebilir. Bunun için balın içine öğütülmüş kişniş tohumunu karıştırıp hazırladığınız tarifi tüketebilirsiniz.
- Ayurvedik önerilere göre kişniş tohumu rezene ile tüketildiğinde idrar yolunu desteklemeye yardımcı olabilir. Böylece idrar yolu ve böbrek sağlığına katkı sağlayabilir.
- Kişniş, ağız kokusunu önlemek için de kullanılabilecek baharatlardan biri. Siz de ağız kokusu şikâyeti yaşıyorsanız kişniş tohumu çiğnemeyi deneyebilirsiniz. Bu yöntem, daha ferah bir nefese sahip olmanıza katkıda bulunabilir.
- Ayurvedik yaşamda denge; dosha’ya yani bünye tipine uygun beslenme, egzersiz, uyku düzeni, kişisel hijyen ve tüketim alışkanlıklarının oluşturulması ve uygulanmasıyla sağlanır. Her bireyin yaşamsal rutinini kendi mizacına göre belirlemesi dışında bazı gıdalar, baharatlar, mevsimsel ve günlük alışkanlıklar; her dosha’ya uygun olabilir. Ayurvedik öğretilerin temel tariflerine göre hazırlanan ve tüm dosha’lara uygun olan Ayurvedik Sindirim Çayı’nı içmek de kişnişin bütünsel fayda sağlayacak kullanımlarından biri.
Siz de çeşitli faydaları sayesinde eski çağlardan bu yana tercih edilen kişnişi gündelik yaşamınıza dahil ederek hem besinlerin lezzetini arttırabilir hem fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığınızı destekleyebilirsiniz.
