Hedefler; insanların ulaşmaya, sürdürmeye veya kaçınmaya çalıştığı durumların tamamını ifade eder. Arzu edilen hayatı yaşamak size özeldir ve benliğinizle uyumlu hedef önerileri almanız, hedeflerinizi belirlemeniz oldukça önemlidir. Kendinize güvenerek ve doğru yöntemleri uygulayarak başarınız için gerekenleri yerine getirebilirsiniz.
Hedef ile Amaç Arasındaki Fark
Hedef ve amaç sıklıkla birbiri yerine kullanılsa da aslında farklı kavramlar. Hedef; spesifik, somut ve ölçülebilir, kısa ya da uzun vadede ulaşılmak istenen noktayı gösterir. Amaç ise anlamlı hedeflerin kümülatif etkisi olarak tanımlanabilir.
Amaç ve hedef arasındaki fark nedir? Amaç hedefe göre daha az somut, anlama dayalı ve yol gösterici bir ilkedir. Amaç bir nevi, dünyaya bırakmak istediğimiz iz olarak tasvir edilebilir. Hayat amaçlarımız, hedeflerimizin yörüngesini belirler ve anlamlı hedefler oluşturmamızı sağlar. Hedeflerimiz de anlamlı bulduklarımızı hayata geçirmemize yarar. Örneğin, amacınız farkındalıklı bir yaşam sürmekse mindfulness meditasyonları yapmak hedefiniz olabilir. Amacınız insanlara yardım etmekse hedefiniz bir sosyal girişim faaliyetinde bulunmak olabilir.
Hedefler Nasıl Belirlenir?
Hedef belirlemek; duygularınızın ve eylemlerinizin yoğunluğunu arttırır, hayatınızı daha anlamlı kılar. Hayatınızı iyileştirmek için “Hedeflerimi nasıl belirlemeliyim?” diye düşünüyorsanız Dr. Edwin Locke ve Dr. Gary Latham’ın hedef belirleme teorisinden yararlanarak etkili bir şekilde hedef koyabilirsiniz.
Teoriye göre hedef belirleme aşamasında dikkat etmeniz gereken bazı ilkeler bulunur:
- Netlik: Hedefleriniz net ve iyi şekilde tanımlayın.
- Zorluk: Sizin için zorlayıcı ancak ulaşılabilir seviyede bir hedef belirleyin.
- Bağlılık: Hedeflerinize ulaşmak için uğraşacağınıza dair kendinize taahhütte bulunun.
- Geri bildirim: Hedeflerinizdeki ilerleyişi kontrol etmek için sık sık değerlendirme yapın.
- Karmaşıklık: Zorlu hedeflerinize kısa yoldan ve basit bir şekilde ulaşamayabilirsiniz. Bu durum oldukça doğal. Karmaşık hedefler üzerinde çalışırken kendinize zaman ve alan tanıyın.
Hayatınızın sağlık, kariyer, kişisel gelişim veya eğitim gibi farklı alanlarında hedef belirlerken bu ilkeleri kullanabilirsiniz. Hedeflerinizi belirlemeden önce bu konu hakkında detaylı bir şekilde düşünmeniz; sizi heyecanlandıran, hayatınızda olmasına ihtiyaç duyduğunuz hedeflerin neler olabileceğini fark etmeniz konusunda önem taşır. Hedeflerinize karar verirken “Neden bu hedef?” sorusunu da kendinize yöneltmeniz, kendiniz için doğru yolda olup olmadığınızı anlamanıza yardımcı olur.
Stratejik hedef belirlemek için üzerine düşündüğünüz her bir hedefin spesifik, anlamlı, ulaşılabilir, gerçekçi ve izlenebilir olup olmadığını sorgulamanız önemlidir. “Gerçekleştirmek istediğin hayalin nedir?” sorusuna vereceğiniz cevabın stratejik bir hedefi sağlaması, hedefe ulaşmanızda size rehberlik eder.
Kısa Vadeli Hedefler
Hedeflerinizi gerçekleşme zamanına göre parçalara ayırmak, onları daha ulaşılabilir kılar. Kısa vadeli hedefler günlük, haftalık veya iki üç aylık olabilir. Bu hedefler herhangi bir hedeften bağımsız olabileceği gibi, daha uzun vadeli hedeflerin parçası da olabilir. Mesela kısa vadeli hedef örneklerine; iki ay içinde bir kilo zayıflamak veya herhangi bir dille alakalı bir ay içinde yüz kelime öğrenmek gösterilebilir. Bu, bir kariyer hedefi de olabilir. Örneğin, üç hafta içinde mesleğinizle alakalı bir eğitime katılıp sertifika almayı hedefleyebilirsiniz.
Orta Vadeli Hedefler
Orta vadeli hedefler birkaç aydan beş yıla kadar süren hedefleri tanımlar. Örneğin; orta vadeli hedef belirleme örnekleri arasında bir yıl içinde vegan beslenmeye geçmek, beş yıl içinde kendi işinizi kurmak sayılabilir. Yeni yıl hedefleri de çoğunlukla bir yıllık hedefleri içerdiğinden orta vadeli hedefler olarak sınıflandırılabilir. Mesela yeni yılda yeni bir kariyer için üniversiteye dönmeyi hedefleyebilirsiniz. Başka bir yıllık hedef örneği olarak maraton koşmayı planlayabilirsiniz.
Uzun Vadeli Hedefler
Uzun vadeli hedefler, gerçekleşmesi için beş ila on yıl arasında zamana ihtiyaç duyulan hedefler olarak tanımlanabilir. Uzun vadeli hedeflere bir dizi kısa ve orta vadeli hedefin basamak taşı olmasıyla ulaşılabilir. Mesela; uzun vadeli bir kişisel hedef olarak bir doktora derecesi elde etmek istiyorsanız kısa vadede doktora sınavları ve şartları hakkında bilgi sahibi olmayı, orta vadede sınav ve mülakatları geçmeyi, uzun vadede mezun olmayı hedefleyebilirsiniz.
Verilen kısa, orta, uzun vadeli hedef örneklerinde olduğu gibi siz de kendinize uygun, kişiselleştirilmiş hedefler oluşturabilirsiniz.
Hedefe Ulaşmak İçin Yapılabilecek Çalışmalar Nelerdir?
Kısa, orta ve uzun vadede kariyer, maddiyat, sağlık, eğitim veya ilişkilerle alakalı hedefler belirledikten sonra kendinize “Hedeflere ulaşmak için neler yapmalıyım?” sorusunu sormalısınız. Bu aşamada hedeflerinizi bir hedef belirleme tablosuna yerleştirin. Tablodaki hedefleri daha küçük adımlara bölün ve bu adımları nasıl atacağınızı planlayın. Hedefinize ulaşmak için planınızı sistemli bir şekilde uygulamaya koymanız son derece önemli.
Hedeflere ulaşmanın yolları nelerdir? Hedefinize ulaşmak için size rehberlik edecek plana uymak için şu adımları takip edebilirsiniz:
- Hedefleriniz için harekete geçin: Küçük parçalara ayırdığınız ve davranışsal planlar yaptığınız hedefleriniz için her gün çalışmalısınız. Oluşturduğunuz plana uymak sizi hedeflerinize yaklaştırabilir. Ancak planlarınızda aksamaların olmasının kaçınılmaz ve telafi edilebilir olduğunu unutmayın.
- Hedeflerinizi görünür kılın: Hedef tablonuzu sık sık görebileceğiniz ve ilerlemenizi kontrol edebileceğiniz bir yere yerleştirerek hedeflerinizi görünür kılabilirsiniz.
- Meditasyon Yapın: İnsanlar, zihinlerinin gücü sayesinde görselleştirdiği hedefleri gerçeğe dönüştürebilir. Siz de hedefleriniz için somut adımlar atarken bir yandan da hedeflerinizi görselleştirerek kendinize çekebilirsiniz. Bunun için meditasyonlarınızda hedeflerinizin gerçekleştiğini bütün detaylarıyla zihninizde canlandırabilirsiniz.
- Aynı hedeflere sahip insanlarla bir araya gelin: Hedeflerinize ulaşmak için sizinle benzer hedefleri bulunan insanlarla bir araya gelebilirsiniz.
- Hedef günlüğü yazın: Hedefleri belirlemek kadar o hedeflere bağlı kalmak da önemli. Hedeflerinizi değerlendirebilmeniz, gelişimini takip edebilmeniz ve sürecin farkında olabilmeniz için bir günlük tutabilirsiniz.
Hedeflerinizi gerçekleştirmek ve yaptığınız planlara sadık kalmak, varmak istediğiniz limana ulaşmanızı sağlar. Unutmayın ki hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez. Siz de rüzgârı ardınıza alın ve hiç zaman kaybetmeden harekete geçin.
Hedefe Ulaşmanın Önündeki Engelleri Fark Etmenin Önemi
Bugüne kadar belirlediğiniz bazı hedefleri yerine getirmekte zorlanmış hatta hedeflerinizden vazgeçmiş olabilirsiniz. Hedefe ulaşmak ile ilgili sözleri sık sık duysanız da başarısızlığın normalliğiyle ilgili sözleri aynı sıklıkta duyamayabilirsiniz. Bu da kendinizi kötü hissetmenize neden olabilir. Hemen belirtmeliyiz ki bazı hedeflerinizi yerine getirememiş olmanız oldukça insanidir ve başarısızlıkla sonuçlanan denemeleriniz hep başarısız olacağınızı göstermez. Önemli olan, yeni hedeflerinizde karşınıza çıkacak engellerle başa çıkmak.
Kendinize hedefe ulaşma sözü verdiğiniz halde işin içinden çıkamıyorsanız hedefinizi gözden geçirmelisiniz. Ulaşılabilir bir hedef oluşturduğunuzdan emin olduğunuz hâlde başarılı olamıyorsanız belki de biraz dinlenmelisiniz. Zihninizi ve bedeninizi dinlendirdikten sonra, önünüzdeki engelleri listeleyebilir ve bunları aşmak için yeni stratejiler oluşturabilirsiniz.
Hedeflere ulaşmanıza engel bir diğer etken de erteleme olabilir. Erteleme, keyfi nedenlerle veya sebepsiz bir şekilde sizi, belirli bir zamanda yapılacak işlerin tamamlanmasından alıkoyar. Bu durum hakkında daha detaylı bilgi edinmek için “Neden Erteleriz ve ‘Erteleme Döngüsünün’ Üstesinden Nasıl Gelebiliriz?” yazımızı okuyabilirsiniz.
Hedefin Süresini Belirlemek
Hedef belirleme ve motivasyon sağlandıktan sonra hedeflerin bitiş süresinin olması gerekir. Süresi belirsiz hedefler sürekli ertelenebilir. Siz de hedefleriniz için kendinize yeterli süreyi tanıdıktan ve esnek bir plan yaptıktan sonra hedefinizi belirlediğiniz süre içinde tamamlamak için gayret edebilirsiniz.
Life Map ve Vision Board Yapmak
Life Map(yaşam haritası), geçmişinizdeki önemli anları ve gelecekte elde etmek istediğiniz hedeflerinizi kapsar. Yaşam haritası, yeni başlangıçlarınız için ihtiyacınız olan hedefleri keşfetmenize yardımcı olurken bu hedefler doğrultusunda ilerleyişinizi de takip etmenizi sağlar.
Vision board(hayal panosu) ise hedeflerinizin görsel bir temsili olarak ifade edilebilir. Hayal panonuzu ister elinizde ister çevrim içi olarak oluşturabilirsiniz. Panonuzu yaparken yalnızca olumlu imgeler ve hedefinize spesifik olarak hizmet eden kelime ya da görseller kullanmaya özen gösterebilirsiniz. Örneğin; piyanist olmayı hedefliyorsanız bir resitalden görseller, nota fotoğrafları ve olumlamalar içeren bir pano hazırlayabilirsiniz. Unutmayın, dikkatinizi ve enerjinizi neye yöneltirseniz onu hayatınıza çekersiniz.
Life map ve vision board yapımında dikkat etmeniz gereken son nokta ise hazırladığınız harita ve panoyu her gün görebileceğiniz ve bağ kurabileceğiniz bir yere yerleştirmek. Konuyla alakalı daha detaylı bilgi sahibi olmak için “Vision Board(Hayal Panosu) Nedir, Nasıl Yapılır?” isimli içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
Kendimizi Motive Etmek
Motivasyon; anlam, amaç ve yaşamaya değer bir hayat için çabalamaya devam etme arzusunu kapsar. Hedeflerinizi gerçekleştirirken kendinizi motive etmeniz, başarının temel anahtarıdır. Büyük hedefleriniz üzerinde çalışırken küçük ilerlemelerinizi fark etmek ve kendinizi ödüllendirmek, motivasyonunuzu önemli ölçüde arttırır. Kendinize küçük meydan okumalar yapmanız, ertelemeyle başa çıkmayı öğrenmeniz; başlangıçta zorlayıcı olsa da sonuçlarını gördüğünüzde kendinizi takdir etmenizi sağlar. Başarı için motivasyon sözleri not almanız veya ses kaydı yaparak dinlemeniz size yardımcı olabilir.
Unutmayın ki hedefleriniz çok önemli ancak sizden ve zihinsel sağlığınızdan önemli değil. Bu bilinçle kendinize nezaketle yaklaşarak hedeflerinizi salt bir sonuç olarak görmeden, süreci kabul ederek ve sürecin içinde mindful şekilde var olarak adım adım ilerleyebilirsiniz. Ânın görevlerini tamamladıkça büyük hedeflerinizi elde edebilirsiniz.
