Bütünsel bir yaşama sanatı olan Ayurveda‘ya göre evren, beş elementin birlikteliğinden meydana gelir. Su, toprak, ateş, hava ve eter olarak sıralanan elementler; bireysel ve kolektif yaşam deneyimlerimizin köklerini oluşturur. Ayurveda; beş elementin fizik, zihin ve ruh bedende belli oranlarda bulunduğunu söyler. Elementlerin vücudumuzdaki denge hâli, bütünle ve kendi özümüzle bağlantı kurmamıza katkıda bulunur. Varoluşumuzun özü ve yaşam deneyimimiz ile yakından ilişkili olan elementlerin dengeye kavuşması ise evrenle bir olmamız için fiziksel, zihinsel ve ruhsal araçlar sunan yoga sayesinde mümkün olabilir.
Yoga ve Bedendeki Elementler
Dosha‘lar, beş elementten bazılarının baskınlığı sonucunda oluşsa da kainatla uyumlu bir yaşam sürebilmenin yolu, elementlerin bütünsel olarak dengeye kavuşmasından geçer. Bu bağlamda Ayurvedik uygulamaların yanında yoga pratiği de elementlerin dengelenmesinde önemli bir rol oynar. Yoga; bireyin fizik, zihin ve ruh beden sağlığını koruması için derin bir felsefeyle örülmüş nefes egzersizleri, asana’lar ve meditasyon çalışmalarından meydana gelir. Bireyin bütünsel olarak esenliğe kavuşmasını amaçlar ve esenlik yolunu elementlerle birlik içinde inşa etmeyi önerir. Bu bağlamda yoga, elementlerin temsil ettiği alanları ve birbirleriyle olan ilişkisini keşfetmemiz için önemli bir araç olabilir.
Yoga ve Su
Akışkanlığın temsili olan su elementi, Antik Çağ’dan bugüne kadar yaşamın kaynağı olarak kabul edildi. Suyun varlığı, daima beraberinde yaşamı getirdi çünkü tarihte birçok toplum, suyu merkeze alarak konumlandı ve yaşamını onun etrafında inşa etti. Sakral çakrayla bağlantılı olan su; akışa dahil olabilmeyi, özgürlüğü, yaratım gücünü ve neşeyi simgeler. Suyun dünyanın ve insan bedeninin neredeyse tamamını kapladığı bilgisi esas alındığında bütünsel açıdan dengeyi bulma hâline olan etkisi yadsınamaz bir gerçeklik taşır.
Su elementi dengeli olduğunda birey; kendisi ve yaşam ile kolaylıkla bağlantı kurmaya, yaşamdan memnuniyet duymaya ve sakin bir ruh hâlinde olmaya başlar. Neşe ve yaratım gücünde artış hisseder. Su elementi dengesizleştiğindeyse kendisini sıkışmış, gergin ve yaşamdan kopuk hissetmeye başlar. Bireyin duygu durumlarında dengesizlikler açığa çıkar.
Su elementini dengeye kavuşturmak için yoga akışlarınıza kapotasana ve baddha konasana gibi pelvik bölgeyi çalıştırmaya yardımcı olan duruşları ekleyebilirsiniz. Pratiğiniz esnasında asana’ları birbirinden ayrı hareketler gibi uygulamak yerine vinyasa yoga tarzında, birbirine bağlı hareket dizileri gibi bir akış hâlinde uygulayabilirsiniz. Bu akış, fiziksel ve zihinsel olarak suyun akışkanlığı hissini deneyimlemenize yardımcı olabilir.
Denge hâline kavuşmak için suyun bedeninizde gergin hissettiğiniz bir noktaya ya da zihninizde sıkı sıkıya bağlı olduğunuz ancak değiştirmek istediğiniz bir düşünce kalıbına doğru aktığını görselleştirebilirsiniz. Yoga ve meditasyon yaparken vagus sinirini uyarmaya ve sinir sistemini gevşetmeye yardımcı olan, uygulama esnasında dalga sesini çağrıştıran ujjayi nefesini uygulayabilirsiniz.
Yoga ve Toprak
Toprak elementi; köklenmeyi, aidiyeti, ve güven hissini temsil eder. Bir ağacın toprağın derinliklerine kök salarak varlığını sürdürmesi gibi bireyin de yaşama kök salmasını ve kendini güvende hissederek varlığını sürdürmesini sağlar. Bireyin yaşama güven hissiyle bağlanmasını, kendini güçlü ve istikrarlı hissetmesini sağlayan kök çakrayla ilişkili olan toprak elementi; onun bütünü oluşturan bir “şey” olma hissinden uzak, yalnızca kendiyle ilişkilenen ve “ben”den beslenen birisine dönüşmesini sağlar.
Toprak elementinin dengede olması; yaşamın ve varoluşların özüne dönmeye, köklenmeye katkıda bulunur.
Toprak elementinin dengede olabilmesi için yoga pratiğinize tadasana ve malasana pozu gibi ayak tabanlarına, ayak parmaklarına, bacaklara, kalçaya ve omurgaya odaklanmanızı sağlayacak asana’ları dahil edebilirsiniz. Yoga pratiğiniz esnasında yaptığınız her asana’da dikkatinizi ayak tabanlarınıza vererek köklenme hissini derinleştirebilirsiniz. Ayrıca adho mukha svanasana pozu gibi ellerin yere temas ettiği asana’ları yaparken avuç içleriniz ve el parmaklarınız vasıtasıyla yerle olan bağlantınızı hissedebilirsiniz. Yoga ve meditasyon çalışmalarınızda nefes alma, tutma ve verme süreleri eşit tutularak yapılan kutu nefesi egzersizini uygulayabilirsiniz.
Yoga ve Ateş
Varlığıyla her şeyi dönüştürme gücü olan ateş elementi; tanrısallığı, bilgeliği ve saflığı temsil eder. Tükettiğimiz gıdaların sindirilmesi, enerjinin ve düşüncelerin işlenmesi ile fikirlerin açığa çıkmasına yardımcı olur.
Harekete geçme ve yapma gücüyle ilişkilendirilen manipura çakra ile bağlantılı olan ateş elementi; dengeli bir şekilde var olduğunda bireyin kendini fiziksel, zihinsel ve ruhsal açıdan güçlü hissetmesine ve yaşam pratiklerini yerine getirebilme arzusu duymasına yardımcı olur.
Dengesiz olduğundaysa yaşam gücünün azalması, fiziksel ve zihinsel dönüşüm süreçlerinin zayıflaması, öz güvensiz ve yetersiz hissetme hâli açığa çıkar.
Ateş elementini dengelemek için yoga pratiğinize plank ve navasana pozu gibi karın bölgesini çalıştıran asana’ları dahil edebilir, surya namaskar serisi gibi beden ısınızı artırmanıza yardımcı olacak akışları uygulayabilirsiniz. Var olan enerjinin açığa çıkmasına katkıda bulunan bir yoga türü olan kundalini yoga çalışmalarına katılabilirsiniz. Yoga ve meditasyon çalışması esnasında mum yakabilir, agni‘yi yükseltici etkisi olan kapalabhati nefes egzersizini uygulayabilirsiniz.
Yoga ve Hava
Hava elementi; evrende hareketliliğin, özgürlüğün ve hafifliğin temsili olarak karşımıza çıkar. Kalp çakrasıyla bağlantılı olan hava elementi, yaşam gücüne karşılık gelen prana enerjisinin aktif olarak yer aldığı kalp ve göğüs bölgesinde etki gösterir. Hava elementinin nefes ile ilişkili olması; nefes alıp vermedeki akışın sağlanması, duyuların aktifleşmesi ve yaşam enerjisinin artmasına katkı sağlar.
Hava elementi dengeli olduğunda birey; kendisini hafiflemiş, özgür, sevgi dolu ve şefkatli hisseder. Kendinden başlayarak evrene doğru akan koşulsuz bir sevgi duyar. Hava elementinin özgürleştirici etkisi, yeniliklere açık bir zihni de beraberinde getirir. Dengesizleştiği durumlardaysa içine kapanmaya meyilli, yaşam enerjisinden yoksun ve zihinsel yüklerin arttığı bir hâl açığa çıkar.
Hava elementinin dengede olması için yoga pratiğinize bhujangasana, setu bandha sarvangasana ve dhanurasana pozları gibi kalp ve göğüs bölgesinin açılmasına yardımcı olan asana’ları ekleyebilirsiniz. Yoga uygulaması esnasında nefesinize ayrıca odaklanabilir, nadi shodhana nefes egzersizini deneyimleyebilirsiniz. Nadi shodhana nefesini meditasyon çalışmalarında da uygulayabilirsiniz. Yoga yaparken olabildiğince anı deneyimlemeye odaklanabilir, zorlandığınız anlarda nefesinizin içinde derinleşerek sakinleşmeyi keşfedebilirsiniz.
Yoga ve Eter
Ayurveda’ya göre elementlerin ilki olan eterin toprağın ağırlığından, ateşin sıcaklığından, suyun serinliğinden ve havanın hareketinden yoksun olduğu kadar hepsini içine aldığını da söylemek mümkün. Bir yandan tüm elementleri kapsarken diğer yandan sınırsız bir boşluk hâline işaret eden eter, boğaz çakrası ile ilişkilendirilir. Dolayısıyla anlama ve anlaşılmayı kapsayan konuşma ve dinleme eylemlerinden sorumlu tutulur.
Eter elementi dengeli olduğunda birey; kendini fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak doygun hisseder. İletişim kurma becerileri geliştiği için kendisini doğru bir şekilde ifade edebilir. Dengesizleştiğindeyse içine kapanmaya, kendi özünden ve evrenin akışından uzaklaşmaya başlar.
Eter elementini yoga aracılığıyla dengeleyebilmek için yoga pratiğinizde boğaz bölgesini açmaya yardımcı olabilen ustrasana ve matsyasana pozları gibi asana’lara öncelik verebilirsiniz. Bu asana’lar, bedendeki boşluk hissinin derinleşmesine destek olarak eter elementini dengeli hâle getirebilir. Meditasyon esnasında boğazı ve vagus sinirini titreşimler aracılığıyla uyaran ve parasempatik sinir sistemini aktive eden bhramari nefes egzersizini uygulayabilirsiniz.
Yoga ve Ayurveda, evrendeki her şeyin bütünlük ve ahenk içinde var olduğunu söyler. Evren, kendini mükemmel bir denge içinde var ederken evrenin bir parçası olan bizler de kendi dengemizi elementlerin dilini doğru okuyarak bulabiliriz. Elementleri anlamanın ve onların bedendeki tesirine kulak vermenin yanında elementlerin dengesizliğine karşı yogadan faydalanabiliriz.
