Kadim bir öğreti olan Ayurveda; insanı, kendini doğadan ayrı sanma halinden çekip çıkartır. Çünkü aslında doğayla bir bütün olan insan, kendini doğada tekrar tekrar tezahür ederek dengeye kavuşur. İnsan bedeninin, zihninin ve ruhunun doğayla bir bütün olması; doğada var olan beş elementin insan bedeninde de bulunmasına dayanır. Doğanın bir uzantısı olan insan; bedeninde doğada da yer alan ether, hava, ateş, su ve topraktan oluşan beş elementi taşır. Her insanın bedeninde elementler farklı oranlarda tezahür ettiği içinse farklı doshalar ortaya çıkar.
Dosha Ne Demek?
Ayurveda’nın en temel kavramlarından biri olan dosha için insanın doğuştan sahip olduğu mizacı diyebiliriz. Elementler, insan vücudunda belli oranlarda bulunur. Bu dağılım, halk arasında fıtrat olarak da anılan dosha kavramını ortaya çıkartır. Her ne kadar her insan; ether, hava, su, ateş ve toprak elementlerinin tümünü bedeninde taşısa da kendine özgü bir fıtrat ile dünyaya gelir. Bu fıtrat, daha döllenme anında oluşmaya başlar. Bireyin ebeveynlerinin genetik özelliklerinden yaşam şekillerine, beslenme biçimlerinden o anki mevcut duygusal durumlarına kadar birçok faktörün sentezi sonucunda oluşur.
Dosha Çeşitleri
Her birey; doğasını oluşturan ve fıtrat olarak adlandırılan Vata, Pitta ve Kapha olan üç temel kuvveti belirli oranlarda taşır. Bu oranlar, üç temel kuvvetin beraberliğinde ikili ve üçlü beden tipini getirir. İki doshanın baskın özelliklerinin birleşimiyle ikili tipler ortaya çıkar: Vata-Pitta, Pitta-Kapha ve Vata-Kapha dosha. En mükemmel ve dengeli dosha ise Vata, Pitta ve Kapha’nın eşit oranda bulunmasıyla var olur. Her ne kadar üçlü doshaya ender olarak rastlansa da bu bünye tipindeki bireyler; fizik, zihin ve ruh bütünlüğünü sağlamış kimseler olarak karşımıza çıkar. Peki, dosha tiplerinin özellikleri neler?
Dönüşümün Temsili:
Pitta Dosha
Pitta, ısıtmak anlamına gelen Sankskritçe “tap” kökünden gelen bir kelime. Ateş ve su elementlerinin birleşimi sonucunda ortaya çıkan Pitta doshalar; bu elementlerin sıcak, keskin, akışkan, hafif, hareketli ve yağlı ana özelliklerini taşır. Dönüşüm enerjisiyle metabolizma ve sindirim süreçlerini düzenler.
Pitta doshalar; fiziksel olarak ortalama bir beden yapısına sahip olur. Diğer doshalara kıyasla vücutları daha dengeli ve orantılı görünür. Bedenleri genelde sıcak olduğu için kolayca terlerler. Genellikle yağlı olan ciltleri, kızarıklığa ve tahrişe eğilim gösterir. Bu tipteki kişilerin keskin bakışlı ve zeki olma ihtimalleri yüksek.
Pitta’lar; cesur, rekabetçi ve doğuştan lider kişiler olarak tanımlanabilir.
Pitta’lar; yaz aylarında sıcak yiyecek ve içecekler tükettiklerinde veya negatif duygulara büründüklerinde dengesizleşmeye başlar. Dengesizlik; mide rahatsızlıkları, cilt problemleri, öfke, hırs ve aşırı terleme gibi durumları ortaya çıkartır.
Ayurveda beden tipi pitta olan bireyler; dengede kalabilmek adına doğası gereği taşıdığı niteliklerin tam aksine yönelebilir. Örneğin; sıcak gıdalar yerine ılık veya soğuk gıdaları tercih ederek ya da serinletici, sakinleştirici ve anda kalmayı keşfetmesini sağlayacak yoga akışlarına yönelerek dengelenebilir. Teslim olmak, kabullenmek ya da kontrol edememek; Pitta doshalar için oldukça zorlayıcı olabilir. Bu keskinliği kırabilmek adına meditasyon çalışmaları yapılabilir, anda kalmanın ve o ana teslim olmanın tadı çıkartılabilir.
Hareketin Temsili:
Vata Dosha
Vata, temsil ettiği hareket enerjisini aslında kelimenin özünde barındırıyor. Çünkü Sanskritçe “vah” kökünden gelen vata; taşımak, araç ve hareket etmek anlamına geliyor. Hava ve ether elementlerinin birleşimi sonucunda ortaya çıkan Vata doshalar; bu elementlerin kuru, hafif, serin, kaba, ince ve hareketli olan ana özelliklerini taşıyor. Hareket enerjisiyle zihinsel ve fizyolojik süreçleri düzenliyor.
Vata doshalar; fiziksel olarak zayıf bir görünüme sahip olur. Bedenleri genellikle soğuk olduğu için sıcağa düşkünlük duyarlar. Elleri, ayakları, dudakları ve saçları kurumaya, ciltleri ise erken yaşta kırışmaya meyilli olur. Sindirim sistemleri zayıf olduğu için yediklerini sindirememe gibi olası problemler yaşarlar.
Vata doshalar, zihinsel açıdan epey aktif ve yaratıcı bireyler olarak karşımıza çıkar.
Ancak hem sosyal hem yalnızlığı seven bireyler olmaları, ilgi kaybı ve odak problemi yaşamalarına sebep olur. Hafızalarının zayıf olması sebebiyle öğrendiklerini çok kısa sürede unuturlar.
Soğuk veya kuru yiyecek ile içecekler, soğuk gün ve mevsimler, soğuk olarak tanımlanabilecek duygular bile Vata’yı dengesizleştirebilir. Ayrıca kurutma ve soğutma özelliğine sahip buruk, acı ve kekremsi tatlar da dengesizleşmesine yol açar. Vata doshalar dengesizleştiğinde ise kilo kaybı, kabızlık, halsizlik, endişe ve uykusuzluk yaşamaya meyilli olur.
Vata doshaya sahip bireyler; dosha niteliklerini arttıracak buruk ve acı gibi tatlara sahip gıdalardan uzak durarak, hali hazırda hareketli ve hızlı olan zihnini sakinleştirici meditasyon çalışmaları ile pasifize eden ve ısıtan yoga akışları yaparak, günlük rutinin bir parçası olan öz bakımı Ayurvedik ürünlerle yapmayı tercih ederek dengelenebilir. Vata’lar, hareketli ve aktif yaşamı çok sevseler de bu yaşam biçimi onların dengesizleşmesine sebep olabilir. Bu sebeple Vata’ların kendilerine dinginlik yakalayabilecekleri sessiz ve sakin bir ortam kurmaları, kendilerine zaman ayırmaları oldukça kıymetli.
Yapının Temsili:
Kapha Dosha
Kapha, Sanskritçe “ka” (su) ve “pha” (geliştirmek) kökünden gelir. Su ve toprak elementlerinin özellikleri olan ıslak, ağır, yavaş, istikrarlı, kaba ve durgun özelliklerini taşır. Kapha doshalar; yuvarlak yüzlü, iri kalçalı, yuvarlak omuzlu ve ağır bireyler olarak karşımıza çıkar. Kemikleri epey sağlam olan Kapha’lar, yapısal açıdan dayanıklılık gösterirler. Yumuşak ve sıkı bir tene sahip oldukları için diğer doshalara göre ciltleri çok geç kırışır. Kapha’ların iri ve ağır olmalarına karşın çok fazla yemek yedikleri söylenemez. Üstelik kolayca öğün atlayabilirler. Bedenleri her ne kadar soğuğa dayanıklı olsa da yine de soğuktan hoşlanmazlar.
Kapha’lar, genellikle yumuşak kalpli ve empati kurabilen bireyler olarak dikkat çeker.
Doğdukları yeri, ailelerini ve sıkı dostlarını asla bırakamazlar. Onlar için değişim epey zorlayıcı olur. Öyle ki, hayat boyu aynı mesleği sürdürebilirler. Kapha’ların sindirim sistemi ise diğer doshalar arasında en ağır ama yine de en iyi çalışanı diyebiliriz. Metabolizmaları yavaş çalıştığı için çok az yeseler bile kolayca kilo almaya eğilimli olurlar.
Doğası gereği ağır ve ıslak olan Kapha’lar; bedendeki nemi arttırmaya sebep olacak tatlı, ekşi ve tuzlu gıdaları tükettiklerinde, soğuk ve yağmurlu havalarda, ayrıca hareketsizleştiklerinde dengesizleşmeye başlarlar. Dengesizleştiklerinde ise genelde depresyon, hazımsızlık, aşırı kilo ve obezite, alerji ile ödeme meyilli olurlar.
Kapha doshanın dengelenmesi ve dengede kalması için Kapha’yı azaltacak keskin, acı ve buruk tatlardan oluşan bir Ayurveda diyeti, yavaş ve ağır özelliğini azaltacak aktif ve yoğun egzersizler, ayçiçeği yağı gibi doshaya uygun Ayurvedik ürünlerle öz bakım yapmak oldukça önemli. Kapha’lar kolaylıkla hareketsizleşip durağanlaşabilirler. Hareketsizliklerini kırabilmek adına düzenli bir şekilde egzersiz yapmak ya da planlı hareket etmek fayda sağlayabilir.
Dosha Nasıl Bulunur?
Ayurveda’ya göre dosha dağılımımızı, yani prakrutimizi anlamak; kişiliğimizi, fiziksel, zihinsel ve ruhsal doğamızı keşfetmemizi ve dengede kalmamızı sağlar. İnsanın baskın doshasını öğrenmesi, hayat boyu kullanacağı bir pusula edinmesine benzetilebilir. Çünkü baskın elementlerin keşfedilmesi, Ayurvedik yaşam sürerek dengeye gelebilme ve dengede kalabilme halini yakalayabilmemize yardımcı olur.
Doshanızı öğrenmek, sağlıklı ve dengeli bir yaşam sürebilmek, Ayurveda’nın kılavuzluğundan yararlanabilmek için dosha testimizi çözebilirsiniz. Prakrutinizin keşfiyle kendi doğanızı çözümleyebilir, doğayla iş birliği içinde dengenizi akışta yakalayabilirsiniz.
Sadece birkaç dakikanızı ayırarak çözebileceğiniz dosha testi sayesinde doshanızı öğrenip sağlıklı ve uzun bir yaşam sürebilmenin anahtarı olan Ayurvedik yaşama adım atabilirsiniz.
