Ayurvedik uygulamalar, bireylerin yaşam boyu sağlıklı ve dengede olabilmesi adına doğanın dinamikleriyle bir arada hareket eder. Çünkü insan, kendini ancak doğayla bir bütün olarak hareket ettiğinde tanıyabilir. Doğadan bağımsız ve kopuk bir yaşam ise fiziksel ve mental rahatsızlıklara kapı açar. İnflamasyon gibi birçok sağlık problemi, bireyin fizik-zihin–ruh dengesini yitirmesi ve bağışıklık sistemi vasıtasıyla bedene saldıran dış etkenlerle mücadele etmesi sonucunda gelişir. Ayurveda ise hem bu sorunların ana nedenlerine odaklanmaya hem nedenleri ortadan kaldırıp bütünsel sağlığı korumaya yönelik kılavuzluk eder.
İnflamasyon Nedir?
Enflamasyon ya da inflamasyon, vücudu yaralanmalara ve hastalıklara karşı koruyan bir bağışıklık sistemi tepkisi. İnsan vücudu, patojenlere ya da toksinlere maruz kaldığında bağışıklık sistemi devreye girer ve vücudu korumaya ya da hastalığı iyileştirmeye yönelik yanıt göndermeye başlar. Bağışıklık sistemi; bu süreçte protein ve antikor salınımı başlatarak yaralanan, toksin ya da patojene maruz kalan bölgede kan akışını arttırır. Enflamasyon esnasında hasarlı bölgede ağrı, şişlik, kızarıklık ya da sıcaklık gibi rahatsız edici semptomlar gelişebilir. Bağışıklık sisteminin iyileştirme adına başlattığı bu tepki yani akut inflamasyon, hasarın giderilmesi adına kritik bir süreç. Ancak bu süreç uzar ve enflamasyon kronik bir hale dönüşürse başka semptom ve hastalıklara sebep olabilir.
Bir bağışıklık tepkisi olan enflamasyonun akut inflamasyon haricinde bir de kronik hali yaşanabilir. Enflamasyon sürecinin kontrol altına alınamayıp iltihaplanmanın devam etmesi, kronik inflamasyon olarak bilinen süreci başlatır. Kronik inflamasyon yani iltihaplanmanın kronikleşmesi, bağışıklık sisteminin sürekli uyarı halinde kalmasına ve hasarın başka doku ya da organlara sıçramasına sebep olur.
İnflamasyon Neden Olur?
Düzensiz ve sağlıksız bir yaşam tarzı, kalitesiz uyku, yetersiz ve dengesiz beslenme ile stres; inflamasyonun başlıca nedenleri olarak sıralanabilir. Bireylerin stres yüklü ve düzensiz bir yaşam sürdürmeleri, işlenmiş ve doğallıktan uzak gıdalara odaklı beslenme düzenleri, bedenlerini yeterince dinlendirmemeleri ve kaliteli bir uyku çekmemeleri; bağışıklığın düşmesine yol açar. Ayrıca kimyasallara ve çevresel toksinlere maruz kalmaları, genetik yatkınlıkları, alerjik bir bünyeye sahip olmaları ve dengede olma halinden çok uzakta bir yaşam sürmeleri; bağışıklık sistemlerinin güçsüz düşmesine sebep olur. Bağışıklık ve sindirim sisteminin zayıflaması ile kronik iltihaplanma durumunun ortaya çıkması, her birey için zorlayıcı birtakım sağlık problemlerine yol açabilir.
İnflamasyon belirtileri, bireyin dosha dağılımı (prakruti) ve doshalarının dengesizliğine (vikrati) bağlı olarak değişebilir. Örneğin; kapha dengesizliği yaşayan bir bireyde inflamasyon daha çok sıvı tutulması yani ödem ile ortaya çıkarken pitta dengesizliği yaşayan bireyde ise kızarıklıklar, ateş ve mide ekşimesi gibi semptomlar olarak görülebilir. Vata dengesizliğinde ise kabızlık, yoğun kaygı ya da huzursuz bir zihin gibi semptomlar gelişebilir. Tüm bunların haricinde inflamasyon belirtileri genel olarak ağrı, şişlik, sindirim sistemi şikayetleri (reflü, hazımsızlık, ishal, irritabl bağırsak sendromu vb.), cilt problemleri (döküntüler, kızarıklık, tahriş vb.), uykusuzluk, yorgunluk, duygudurum bozuklukları ve solunum sistemi şikayetleri (astım, alerjik reaksiyonlar) şeklinde yaşanabilir. Her bireyin bedeni ve bedeninin işleyişi kendine has olduğu için enflamasyon belirtileri ve enflamasyon tedavisi sürecinde uygulanması gereken yöntemler, enflamasyonu önlemeye yönelik Ayurveda diyeti, egzersiz çeşitleri ve destekleyici bitkisel ilaçlar değişkenlik gösterebilir.
İnflamasyona İyi Gelen Besinler
Ayurvedaya göre kronik inflamasyon ya da diğer rahatsızlıkların tedavisinde ilk adım, her zaman altta yatan nedeni keşfetmek olmalı. Çünkü hastalıkların asıl nedenine inmeden yalnızca yüzeydeki sorunları halletmek, kişiye geçici olarak şifa sağlar. Bu sebeple hastalıklar, uzun vadede tekrar gün yüzüne çıkmaya ve daha riskli hale gelmeye başlayabilir. Dolayısıyla hastalığın temel sebebini öğrenmek ve ardından bu nedene yönelik tedavi seçeneklerini uygulamaya başlamak oldukça önemli.
İnflamasyon yaşarken ağrılar, kızarıklıklar, şişlikler, alerjik reaksiyonlar, mide şikayetleri ya da başka semptomlar gösteriyor olabilirsiniz. Ancak inflamasyonun asıl sebebi genellikle ortak noktada buluşur: Doshaların dengesizliği. Yani semptomlar yerine inflamasyona neden olan etkenleri ortadan kaldırmak, revize etmek ve dönüştürmek; öncelikli hedefiniz olmalı. Bu bağlamda inflamasyon tedavisinde izlenecek yol; yaşam tarzı değişiklikleri, stres yönetimi, kaliteli uyku, hareketli bir yaşam ve en önemlisi enflamasyon önleyici bir Ayurvedik beslenme düzeninden geçer. Peki, enflamasyon önleyici gıdalar neler?
İnflamasyonu gidermeye destek olan besinler arasında ghee olarak bilinen sade yağ, Hindistan cevizi yağı, lahana, kereviz, brokoli, brüksel lahanası, pancar, aloe vera, zeytin, kakao, elma, avokado, mango ve salatalık var. İnflamasyon, sindirim ateşinin (agni) dengesizleşmesi ve vücutta toksin (ama) birikmesi sonucunda da oluşabilir. Böyle bir durumda beslenmeye dahil edilecek gıdaların sindirim sistemini yormayan, hızlı bir şekilde metabolize edilebilen, oksidatif stresi azaltan ve sağlıklı olma halini destekleyen besinler olması önemli. Ayrıca bedeni hastalıklardan korumaya ve bağışıklık sistemini güçlü tutmaya yardımcı olan baharat ve bitkilerden yararlanmak da diğer gıdaların tüketimi kadar önemli. Ancak bu bitki ve baharatların tedavi amaçlı değil, takviye olarak uzman doktorlar eşliğinde kullanılması gerektiğini unutmamalısınız.
İnflamasyon için Etkili Ayurveda Baharatları
İnflamasyon nedenleri; bireyden bireye, dosha dağılımı ve dengesizlik durumlarına göre değişiklik gösterebilir. Yaşam tarzına ve alışkanlıklara bağlı olarak bedende toksin birikmesi ve sindirim ateşinin dengesizleşmesi, iltihaplanmayı kronik hale getirebilir. Bu noktada inflamasyon için etkili Ayurveda baharatlarından yararlanmak ve baharatları semptomlara göre doğru kullanmak, bazı belirtileri hafifletebilir.
Ayurveda tıbbı; inflamasyon sonucunda gelişen artrit, iltihaplı kas ağrıları ve astım gibi durumlarda zerdeçal, zencefil, buhur ve guggul baharatlarının kullanılmasını önerir. Çünkü bu baharatlar, anti-inflamatuar etkilerinin yanı sıra ısıtıcı özelliğe sahip. Ancak aşırı pitta birikmesi sonucunda oluşan inflamatuar durumlarında bu gıdaların kullanılması önerilmez. Pitta dengesizliği sonucunda gelişen ve iyileşmesi için serinletici özelliklere ihtiyaç duyulan kolit, gastrit, ülser ya da aşırı maya büyümesi gibi sindirim sistemi şikayetlerinde ve egzama, kızarıklık, akne ya da sedef hastalığı gibi cilt sorunlarında ise neem, giloy (guduchi) ve meyan kökü kullanılması önerilir.
İnflamasyon Önleyici Ayurvedik Ürünler ve Pratikler
Ayurveda; yaşam boyu fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak sağlıklı ve dengede olmayı amaçlar. Dengede kalmanın, var olan sağlık sorunlarını ortadan kaldırmanın, uzun ve sağlıklı bir hayatın anahtarı ise Ayurvedik bir yaşam sürmekten geçer. Ayurvedik yaşamsa bünye tipine uygun Ayurveda diyeti, Ayurvedik ürünlerle öz bakım ve masaj, yoga ve meditasyon gibi fiziksel aktiviteler, baharat kullanımı, gündelik ve mevsimsel rutinler ile mümkün.
Dosha dengesizliği sonucunda ortaya çıkan inflamasyonu önlemek ve stres yönetimi için yapılabilecek pratikler arasında abhyanga masajı, doğa yürüyüşleri, restoratif yoga, nefes çalışmaları ve meditasyon gibi uygulamalar yer alır. Bu uygulamaların hepsi, dengelenmeyi ve enflamasyon nedenlerini ortadan kaldırmayı amaçlar. Üstelik zihni sakinleştirir ve bireyi regüle eder.
Sonuç olarak inflamasyon yaşayan bireyler, öncelikli olarak inflamasyonun asıl nedenine odaklanmalı ve ardından inflamasyonu ortadan kaldıracak bir yaşam pratiği inşa etmeli. Bu sayede hem halihazırda yaşadığı sorunları çözebilir hem yaşam boyu fiziksel, zihinsel ve ruhsal ahenk içinde yaşayabilir.
